Akne vulgaris en sık yüzde görülen ve iltihaplı belirtiler oluşturan bir deri hastalığıdır. Sivilce denilince akla ilk gelen hastalıktır. Genellikle gençlerde oluşmakla beraber 50 yaşa kadar görülebilir. Hasta psikolojisini olumsuz etkiler. Şiddetli seyreden formları kalıcı iz bırakırlar. Ancak akne vulgaris gecikmeden tedaviye başlanırsa hastaya uygun bir tedavi protokolü ile kontrol altına alınabilen ve iyileşebilen bir deri hastalığıdır.
Akne Vulgaris Nedir?
Akne vulgaris derideki yağ bezlerinin aşırı yağ üreterek kıl diplerinde tıkanıklık ve iltihap oluşturduğu kronik bir hastalıktır. En sık ergenlik döneminde görülür. Ancak 50 yaşa kadar da görülebilir. Genellikle yüzde görülmekle beraber gövde, üst kol hatta oturak bölgesi ve üst bacağa da yerleşebilir. Çapları çoğunlukla birkaç milimetre olan bazen daha da büyüyebilen farklı iltihabi belirtiler oluşturur. Bu belirtiler komedon, papül, püstül, nodül ve kist gibi isimler alır. Derin yerleşimli belirtiler kalıcı iz bırakırlar.
Akne Nasıl Oluşur?
Aknenin mekanizması bütün ayrıntılarıyla açıklığa kavuşmamıştır. Ancak akne vulgaris çok fazla sebebin rol oynadığı (multifaktöriyel) bir hastalıktır. Oluşum sürecinde başlıca dört faktör vardır;
- Yağ (Sebum) Üretiminde Artış: Ergenlikten sonra hormonal uyarım ile yağ bezleri büyür ve yağ bezlerinde artış gözlenir. Akneli olgularda normal kişilere göre yağ üretimi genelde artmıştır.
- Kıl Ağzının Tıkanması: Akneli hastalarda deri hücrelerinin üretimi ve yapışkanlığı artar. Bu durum açık ve kapalı komedon oluşumuna sebep olur.
- Mikrobiyal Floranın Etkileri: Akne esas olarak bir enfeksiyon hastalığı değildir. Ancak deride bulunan bazı flora mikropları akne oluşumuna katkıda bulunur.
- İltihap (İnflamasyon) Oluşumu: İltihaplanmaya yol açan faktörlerin hepsi tam olarak bilinmemektedir. Ancak birçok farklı süreç iltihaplanmayı oluşturabilir.
Akne Oluşumunu Etkileyen Faktörler Nelerdir?
Aknenin seyri ve şiddeti birçok faktörün etkisi altında değişkenlik gösterir. Bunların bir kısmı kalıtsal faktörlerken bir kısmı da kişiye bağlı ve sonradan gelişen özelliklerdir;
- Kalıtım (Heredite): Aknenin ırsi bir yatkınlık zeminde oluştuğunu gösteren çok sayıda çalışma mevcuttur.
- Beslenme: Hazır, katkılı ve genetiği değiştirilmiş gıdalar akneyi tetikleyebilir.
- Sindirim Sistemi Hastalıkları: Kabızlık vb. sindirim sistemi problemleri akne belirtilerinin artışına yol açar.
- Adet Süreci (Menstruel Siklus): Adet döneminden 2-7 gün önce kadınların %70’inde aknede artış olabilir.
- Adet Bozuklukları: Adet bozukluğu olan kadınlarda akne belirtileri şiddetlenir ve tedavisi uzar.
- Terleme: Aknelilerin %15-20’sinde terleme akneyi arttırır.
- Stres: Stresin akneyi arttırıcı rol oynadığına dair bilimsel çalışmalar mevcuttur.
- Ultraviyole: Doğal güneş ışığı genellikle akneye iyi gelir.
Akne Vulgaris Belirtileri Nelerdir?
Akne vulgaris özellikle yüz, sırt, göğüs, kolların üst kısmı ve nadiren üst bacağa yerleşir. Belirtiler iltihabı olmayan ve iltihabi şekillerdedir.
İltihabi Olmayan (Noninflamatuar) Lezyonlar
- Kapalı Komedon: Beyaz nokta benzeri kabarıklık
- Açık Komedon: Siyah nokta benzeri kabarıklık
İltihabi (Inflamatuar) Lezyonlar
- Papül: Küçük kırmızı kabarıklık
- Yüzeysel püstül: Küçük irinli kabarıklık
- Derin püstül: Büyük irinli kabarıklık
- Derin Nodül: Büyük kırmızı kabarıklık
- Kist: Kapalı kesecik
Çok derin iltihabi lezyonlar iz kalmasına (skatrisleşmeye) yol açabilir. Vakaların yaklaşık %20’sinde iz kalır. Yüzeysel lezyonlar genellikle 5 mm ya da daha ufak papül ve püstüllerdir.
Akne Bulaşıcı mıdır?
Aknenin oluşum sürecinde rol oynayan faktörlerden biri normal deri florasında yer alan bazı bakterilerdir. Ancak bu, hastalığın bulaşıcı (enfeksiyöz) olduğu anlamına gelmez. Yani akne bulaşıcı değildir.
Sivilceyi Sıkmak Doğru mudur?
Sivilceyi sıkmak kesinlikle yanlıştır. Lezyonların büyümesine, derinleşmesine, tedavi sürecinin uzamasına ve iz bırakmasına yol açacağından sivilceler asla sıkılmamalıdır.
Kendi Kendine İyileşebilir mi?
Çok hafif seyreden akne formları kendi kendine iyileşebilir. Ancak genellikle şiddetlenme eğilimi gösterir ve kronikleşerek hasta psikolojisini bozabilir. Derin lezyonları olan hastalarda kalıcı izler kalır. Bu yüzden en iyi seçim hastalık başlar başlamaz tedaviye başlanmasıdır.
Ne Zaman Doktora Görünmeli?
Hastalık en sık 15-25 yaş arasında oluşmakla birlikte akneye yatkınlık 50 yaşa kadar devam eder. Yani kronik ve uzun süreli bir hastalıktır. Bu yüzden akne belirtileri oluşur oluşmaz dermatoloji hekimine gidilmeli ve düzenli takip ve tedavi programına uyulmalıdır.
Akneli Kişinin Bilmesi Gereken Püf Noktalar
Akneli hastaların dikkat etmesi gereken bazı önemli noktalar aşağıda belirtilmiştir;
- Akne uzun sürelidir, dolayısıyla uzun süre tedavi gerektirir.
- Akne tedavi edilmezse iz kalma riski artar.
- Kişinin evde yüzü ile oynaması, sıkması ve kaşıması iz kalma riskini arttırır.
- Akne bir deri hastalığıdır. Tedavi deri hastalıkları uzmanı (dermatoloji hekimi) tarafından yapılır.
- İlaç tedavisi kişiye göre değişir bu nedenle arkadaştan veya komşudan ilaç tavsiyesi almak yanlıştır.
- Tedavide kullanılan ilaçlar çok çeşitlidir. İlaç seçimini hekim hastanın yaşına, cinsiyetine, aknenin şiddetine ve yaygınlığına göre yapar.
- Belirli aralıklarla ilaçlar ve dozlar değişebilir. Tüm ilaçlarda periyodik kontroller şarttır.
Akne Vulgaris Tedavisi Nasıldır?
Tedavi dermatoloji hekiminin kontrolünde ve sabırla uygulanmalıdır. Yoğun tedavi süreci 6-12 aydır. Düzeldikten sonra kontrol altında tutmak için periyodik cilt bakımları yapılabilir.
Tedavide çok sayıda dıştan uygulanan ve ağız yoluyla verilen ilaçlar kullanılabilir. Bunun yanı sıra kimyasal peeling yapılabilir. Tedavi protokolünü hastaya uygun şekilde dermatoloji uzmanı belirler.
Tedavide en sık kullanılan ilaç ve yöntemler aşağıda belirtilmiştir;
Dıştan Uygulanan (Topikal) Tedavi
En sık kullanılan dıştan uygulanan ilaçlar;
- Benzoyil peroksit
- Topikal antibiyotikler
- Retinoik asit kremleri
- Azelaik asit
- Kükürt
- Resorcinol
- Salisilik asit
- Gül suyu tonikleri
- Medikal sabunlar
- Medikal şampuanlar
- AHA asitleri
- BHA asitleri
- Vitamin losyonları
Dıştan uygulanan tedavi sırasında en sık görülebilen yan etki ‘temas egzaması’dır. Bu durumda tedaviye ara verilip uygun nemlendirme yapılmalıdır.
Hafif iltihabi aknelerde tek başına dıştan tedavi yetebilirken orta ve ağır aknelerde ağızdan tedavi yöntemleri de ilave edilir.
Ağızdan Uygulanan İlaçlar (Sistemik Tedavi)
Ağızdan uygulanan ilaçlar aşağıda belirtildiği gibidir;
- Antibiyotikler
- Tetrasiklin
- Minosiklin
- Doksisiklin
- Klindamisin
- Retinoidler: Ciddi ve inatçı aknelerde uygulanır. Hastaya göre doz seçimini dermatoloji hekimi belirler. Tedavi öncesi ve sırasında bazı kan tahlilleri yapılmalıdır. İlaç bebeğe zararlı olduğundan hamilelerde kullanılmamalıdır. İlaç kullanılırken ve kesildikten bir ay sonrasına kadar hamile kalınmamalıdır.
- Antiandrojenler: Sadece kadınlarda kullanılır. Klasik tedaviye cevap vermeyen ve adet problemi olan kadınlarda tercih edilebilir.
Düzenli ve hastaya uygun bir tedavi ile akne iyileşebilmektedir. Ancak hastanın genetik yatkınlık durumunu değiştiremediğimizden iyileştikten sonra da periyodik cilt bakımlarına devam edilmesi iyilik halinin sürekliliğini sağlayabilmektedir.
Uygulamalı Tedavi Yöntemleri
Aknede görülen farklı belirtileri ve sonrasında oluşan izleri giderme amaçlı yapılan dermatolojik operasyonlar aşağıdaki gibidir;
Komedon Temizlenmesi (Ekstraksiyonu): Dermatoloji hekimi uygun gördüğü komedonlu hastalarda uygulayabilir.
Kimyasal Peeling: Dermatoloji hekimi akne tedavisini desteklemek ve hızlandırmak amacıyla ev ilaçlarının yanı sıra periyodik aralıklarla çeşitli kimyasal peeling yöntemleri uygular. Burada kullanılan ilaçlar çeşitli doğal bitkisel asitlerdir ve sonuçları yüz güldürücüdür.
Fraksiyonel Lazer: Şiddetli formda seyreden akneler derin püstül, derin nodül ve kistlerle kendini gösterir ve çeşitli derecelerde izler bırakır. Bunların birçoğu deride çukurcuklar şeklinde bazıları deriden kabarık olabilir. Hastaların bir kısmı bu izleri lezyonları tırnaklayarak ya da sıkarak kendileri oluşturabilir. Hastaya uygun dozda ve seansta uygulanan Erbium Yag fraksiyonel lazer ile bu izler büyük ölçüde gerileyebilmekte ve hastalar için çok memnuniyet verici sonuçlar alınabilmektedir.
Hastalara Tavsiyeler
Hastalara uygulanan medikal tedavilerin yanı sıra başarılı ve hızlı tedavinin gerçekleşebilmesi için hekim tarafından aşağıdakiler tavsiye edilir;
- Sivilceler sıkılmamalı, sıktırılmamalı, tırnakla kaşıma, kazıma vb. yapılmamalıdır.
- Hazır, katkılı ve hormonlu gıdalar tüketilmemelidir.
- Sağlıklı ve yeterli beslenilmelidir.
- Sigara ve alkol içilmemelidir.
- Psikoloji yönetimi doğru yapılmalıdır.
- Düzenli ve yeterli uyku uyumalıdır.
- Dermatoloji hekimi tavsiyesine göre ilaçlar doğru ve düzenli kullanılmalıdır.
Kimyasal Peeling Sivilce İzlerini Tedavi Eder mi?
Yüzeysel izlerde kimyasal peeling etkilidir ve çok iyi sonuçlar alınmaktadır. Ancak derin ve çukur bırakan izler için altın standart ‘Erbium Yag Fraksiyonel Lazer’ yöntemidir.
Akne Tekrarlar mı?
Akne Vulgaris genellikle genetik bir yatkınlık zemininde oluştuğundan tekrarlama riski her zaman vardır. Bu yüzden iyileştikten sonra dermatoloji hekimi tarafından uygulanacak periyodik cilt bakımları hastalığın kontrol altında kalmasını sağlayacak ve nüksü engelleyecektir.
Özetle, akne vulgaris özellikle gençlerde çok sık rastlanan önemli bir deri hastalığıdır. En sık yüzde yerleşen bazen gövdeyi de tutabilen akne vulgaris oluşturduğu sivilceler ve bunların izleri sebebiyle hastaların psikolojisini bozmakta ve sosyal yaşantısını olumsuz etkilemektedir. Ancak gecikmeksizin dermatoloji hekimine gidilir ve hastaya uygun bir tedavi programı uygulanırsa yüz güldürücü bir şekilde tedaviler başarıyla gerçekleşebilmektedir.
