Sedef hastalığı her deri bölgesine yerleşebilen ve sık görülen deri hastalıklarından biridir. Bazı hastalarda diğer deri bölgeleri ile birlikte görülürken bazılarında sadece ayağa yerleşebilir. Ayakta sedef hastalığı hem ayak fonksiyonlarını olumsuz etkiler hem de görünümüyle hastanın moralini bozabilir. Ayrıca ayakta sedef hastalığı ayağa yerleşen başka deri hastalıkları ile karıştırılarak yanlış tedaviler yapılabilir. Bazen hastalar hastalığın geçmeyeceği düşüncesine kapılabilir. Oysa ayaktaki sedef hastalığı hastaya uygun bir yaklaşımla süresi hastaya göre değişen bir şekilde tedavi edilebilen bir deri hastalığıdır.
Ayakta Sedef Hastalığı Nedir?
Ayakta sedef hastalığı genellikle her iki ayağa bazen tek ayağa yerleşen, hastaların çoğunda kırmızı zeminde kalın sedef benzeri (beyazımsı) plaklarla kendini gösteren bir deri hastalığıdır. Daha az sayıdaki vakada irin benzeri ve grup yapmış plaklar oluşturabilir.
Bulaşıcı değildir. Ayak fonksiyonları kısıtlanabilir. Bazen kaşıntı olabilir ancak her hastada görülmez. Nadiren kendiliğinden iyileşebilir. Çoğu hastada ya stabil kalır ya da belirtiler ilerleyerek seyreder. Mevsimlere bağlı artma ya da azalma görülebilir.
Sadece ayağa yerleşen sedef hastalığı olabileceği gibi diğer deri bölgeleri ile birlikte de görülebilir. Ayak dışındaki belirtiler ayaktaki belirtilerle birlikte veya farklı zamanlarda da başlayabilir.
Sedef Hastalığının Sebepleri Nelerdir?
Sedef hastalığı genetik bir yatkınlık zemininde psikolojik, mikrobik, çevresel, kimyasal, mekanik ve bağışıklık sistemi ile ilgili birçok tetikleyici faktörün etkisiyle oluşabilir. Bu faktörler aşağıda belirtilmiştir;
- Genetik faktörler
- Psikolojik faktörler
- Depresyon
- Anksiyete
- Sevgi eksikliği
- Korku, kaygı, endişe
- Stres ve yoğun çalışma
- Karamsarlık
- Mekanik travmalar
- Çarpma
- Düşme
- Sıkışma
- Sürtünme
- Kimyasal tahrişler
- Sabunlar
- Deterjanlar
- Boyalar
- Zirai ilaçlar
- Endüstriyel yağlar
- Çözücüler
- Bölgesel mikrobik hastalıklar
- Diş çürükleri ve apseleri
- Tekrarlayan çıbanlar
- Farenjit (Boğaz iltihabı)
- Tonsillit (Bademcik iltihabı)
- Sinüzit (Sinüs iltihabı)
- Genital enfeksiyonlar
- Sigara içimi
- Alkol kullanımı
- Diyabet, guatr ve böbrek hastalıkları gibi dahili problemler
- Bağırsak hastalıkları
- Kronik kabızlık
- Crohn Hastalığı
- Ülseratif Kolit
- Bağırsak polipleri
- Beslenme hataları
- Aşırı beslenme (Obezite)
- Dengesiz ve tek yönlü beslenme
- İçeriği bozuk gıdalarla beslenme
- Yetersiz beslenme
- Virüs ve bakteri enfeksiyonları
- Bağırsak parazitleri
- Şerit (tenya)
- Kıl kurdu (oksiyür)
- Bağırsak solucanı (ascaris)
- Bazı ilaç kullanımları
- Uzun süre kuvvetli güneş ışığına maruz kalmak
Sedef Hastalığının Çeşitleri Nelerdir?
Ayakta sedef hastalığı diğer deri bölge yerleşimlerine eşlik edebileceği için sedef hastalığından genel olarak özetle bahsetmek faydalı olacaktır.
Sık rastlanan sedef hastalığı şekilleri aşağıda belirtilmiştir;
Klasik Sedef Hastalığı (Psoriasis Vulgaris): Genellikle başın saçlı kısmı, dizler, dirsekler ve belin alt kısmı gibi bölgelerde görülür. Kırmızı renkte ve kalın, pul pul dökülen lezyonlar şeklinde ortaya çıkar.
Yaygın Sedef Hastalığı: Vücudun genelinde, kollar ve bacaklar dahil olmak üzere, 1-2 mm'den birkaç santimetreye kadar değişen boyutlarda, az ya da çok sayıda, genellikle simetrik, bazen asimetrik olarak dağılmış, kırmızı ve kepekli döküntüler şeklinde kendini gösterir.
El ve Ayak Sedefi: El içlerinde ve ayak tabanlarında kalın, kırmızı ve kepeklerle belirginleşir. Bazen kızarıklık olmayabilir ve kepekler çokça kalınlaşabilir.
Saçlı Deri Sedefi: Sadece saçlı deride görülebilir. Kırmızı, kalın kepekli ve kaşıntılı plaklar şeklindedir.
Yüzde Sedef Hastalığı: Bazen tek başına bazen diğer deri bölgeleri ile beraber görülür. Kırmızı, kepekli, yuvarlak-oval, belirgin sınırlı döküntüler tarzındadır.
Kıvrım Bölgeleri Sedefi: Koltuk altı, kasık, göğüs altı ve göbek gibi vücudun kıvrımlı bölgelerinde yerleşir. Bu bölgelerde nem fazla olduğu için pul pul döküntüler genellikle görülmez. Parlak kırmızı renkte ve net sınırlı lezyonlar bulunur.
Tırnak Sedefi: Hastaların yaklaşık %10-50'sinde tespit edilir ve çoğunlukla deri semptomlarına eşlik eder. Ancak bazen sadece tırnaklarda görülüp deride herhangi bir belirti göstermez. Tırnakta terzi yüksüğü benzeri görünüm, kalınlaşma, renk değişikliği, tırnak altı kanaması ve şekil bozuklukları gibi belirtilerle kendini gösterir.
Nadir görülen sedef hastalığı tipleri:
Eritrodermik Sedef: Vücudun tamamı kırmızı ve kepeklidir. Aynı zamanda ödem de vardır. Sıvı, elektrolit ve protein kaybına yol açabilir ve ciddi bir durumdur. Hastaneye yatırılarak tedavi edilmelidir.
Cerahatli Sedef hastalığı (Püstüler Sedef): Enfeksiyon içermeyen irin dolu kabarcıklarla karakterizedir. Hem vücudun geneline yayılan hem de sadece eller ve ayaklarla sınırlı olabilen tipleri vardır.
Eklem Sedefi (Artropatik Sedef): Sedef hastalığının eklemlere yerleştiği türüdür. Deri semptomları ile birlikte ya da tek başına eklem problemleri şeklinde görülebilir.
Ayakta Sedef Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Ayakta görülen sedef hastalığının belirtileri bazen yalnızca ayaklarda, bazen ellerle birlikte, bazen de vücudun diğer bölgelerindeki belirtilerle bir arada ortaya çıkabilir. Sadece ayak yerleşimi olduğunda başka deri hastalıklarıyla karıştırılma ihtimali artar.
Ayakta yerleşen sedef hastalığı çoğu vakada kırmızı, kepekli, deriden kabarık, değişik büyüklerde olabilen ve keskin sınırlı plaklar tarzındadır. Bazen kaşıntılı olur. Her hastada kaşıntı görülmez.
Bazı hastalarda el sırtı ve ayak sırtında belirti olmayıp sadece el içi ve ayak tabanı tutulur. Bu durumda kırmızılık olmaksızın sadece deri kalınlaşması tarzında da görülebilir. Böyle olgularda başka hastalıklar akla gelebilir.
Daha az sayıda vakada içinde mikrop olmayan grup yapmış cerahat görünümlü plaklar tarzındadır. Bu tür sedef sadece ayakta da olabilir elle birlikte de olabilir.
Selef Hastalığı Bulaşıcı mıdır?
Sedef hastalığı başkalarına geçmez; yani bulaşıcı değildir. Fakat bazen görünümü, özellikle bulaşıcı mantar enfeksiyonları gibi diğer deri rahatsızlıklarına benzer olabilir. Bu nedenle, doğru teşhisi koymak oldukça mühimdir.
Ayakta Sedef Hastalığı Kimlerde Görülür?
Sedef hastalığı her yaş grubunda ortaya çıkabilirken, en yaygın olarak 15 ile 50 yaşları arasında rastlanır. Erkeklerde ve kadınlarda görülme oranı benzerdir. Tahriş edici kimyasallarla çalışan veya sık sık fiziksel travmaya maruz kalan kişilerde bu durum daha sık görülebilir. Ayrıca, psikolojik açıdan duyarlı, içe dönük, karamsar, stres altında olan ve depresyon geçiren bireylerde hastalığın ortaya çıkma ihtimali daha yüksektir.
Sedef Hastalığına Güneş İyi Gelir mi?
Güneş ışığı sedef hastalığı üzerinde çift taraflı bir etkiye sahiptir. Uygun miktarlarda güneşe maruz kalmak sedef semptomlarını hafifletebilirken, aşırı güneş ışığına maruziyet sedefin tetiklenmesine veya mevcut sedef semptomlarının şiddetlenmesine neden olabilir.
Deniz Suyu Sedef Hastalığına İyi Gelir mi?
Durum, suyun kalitesine bağlı olarak farklılık gösterir. Mavi bayrak almış temiz sular, güneşe aşırı maruz kalmadan yapılan yüzme aktiviteleriyle sedef belirtilerini iyileştirebilir. Buna karşın, sanayi atıklarıyla kirlenmiş denizlerde yüzme, sedef semptomlarının kötüleşmesine yol açabilir.
Hangi Hastalıklarla Karıştırılabilir?
Ayakta sedef hastalığının neden olduğu kırmızı, kepekli ve bazen irinli cilt semptomları nedeniyle, aşağıda sıralanan hastalıklarla karıştırılabilir:
- Temas Egzaması (Kontakt Dermatit)
- Kronik Egzama
- Dishidrotik Egzama
- Piyoderma (Bakterilerin yaptığı deri enfeksiyonu)
- Ayaktaki Mantar Enfeksiyonları (Tinea Pedis, ayakta Kandidiyazis)
- Liken Simpleks Kronikus (bir tür sinirsel kronik egzama)
- Sedef Benzeri Liken (Lichen Psoriasiforme)
Tanısı Nasıl Konur?
Sedef hastalığı tipik özellikler gösterdiğinde tanı koymak genellikle zor değildir. Ancak daha nadir görülen formları yanıltıcı olabilir. Mum benzeri bir yüzey ve kazındığında noktasal kanamalar görülmesi tanıda önemli ipuçları sunar.
Lezyonlar kazındığında mum gibi pul pul dökülme belirginleşir. Kazıma işlemi derinleştirildiğinde ise sızıntı ve kanama meydana gelebilir. Bununla birlikte, bu belirtiler diğer hastalıklarda da ortaya çıkabilir.
Diğer cilt bölgelerinde sedefe özgü belirtilerin varlığı, tırnaklarda görülen sedef işaretleri ve ailede sedef öyküsü tanıyı destekler. Yine de kesin tanıya varılamayan durumlarda, biyopsi alınarak yapılan histopatolojik inceleme ile kesin tanı konulabilir.
Ayakta Sedef Hastalığı Tedavisi Nasıldır?
Sedef hastalığında tedavi planlanırken hastanın genetik yapısı, öyküsü, psikolojisi, yaşı ve mesleği dikkate alınarak tedavi programlanır. Bir taraftan hastalığı uyaran faktörler ortadan kaldırılırken diğer yandan medikal tedavi uygulanır. Tedavi programında aşağıdaki adımlar takip edilir;
Tetikleyici Sebeplerin Ortadan Kaldırılması
Tedaviye başlarken öncelikle hastalığı uyarıcı sebepler ortadan kaldırılmaya çalışılır. Bu amaçla aşağıdakiler uygulanmalıdır;
- Obezite varsa diyet uygulanmalı
- Hastaya uygun doğru beslenme programı uygulanmalı
- Mekanik ve kimyasal tahrişlerden kaçınılmalı
- Kabızlık, kolit gibi bağırsak hastalıkları varsa tedavi edilmeli
- Diyabet, guatr, karaciğer hastalıkları gibi sistemik hastalıklar varsa tedavi edilmeli
- Sigara ve alkol bırakılmalı
- Aşağı aşırı güneş ışığına maruz kalınmamalı
- Diş çürüğü, sinüzit, kasık mantarı gibi bölgesel enfeksiyonlar varsa tedavi edilmeli
İlaç Tedavileri
Öncelikle mümkün olan en az yan etkili tedavi amaçlanır. Bu sebeple tedaviye dıştan uygulanan ilaçlarla başlanır. Yeterli gelirse tedavi böyle sürdürülür. Dıştan uygulanan ilaçlar yetersiz kalırsa tedaviye sistemik ilaçlar da eklenir.
Dıştan Uygulanan İlaçlar: Öncelikle tedaviye nemlendiriciler, kremler ve merhemler ile başlanır. Eğer sedef belirtileri tedaviye direnç gösterirse ağız yoluyla uygulanan ilaçlara geçilir.
Ağız Yoluyla Verilen İlaçlar: Bunlar dikkatle kullanılması gereken ilaçlardır. Bu sebeple tedavi öncesinde ve sırasında özellikle karaciğer ve böbrekle ilgili laboratuvar incelemeleri yapılarak uygulanabilirler. Hekim kontrolünde doğru bir şekilde tatbik edilirlerse çok başarılı tedavi sonuçları elde edilebilir.
Fototerapi
Bazı hastalarda ultraviyole A ve B gibi belirli güneş ışığı spektrumlarından faydalanılır. Hastalara periyodik aralıklarla belli seanslar tarzında uygulanan bir tedavi yöntemidir.
Psikolojik Yardım
Hastadan anamnez alınırken arka planda önemli psikolojik problemler olduğu fark edilebilir. Böyle durumlarda dermatoloji hekimi psikiyatrist ya da psikolog yardımı talep edebilir.
Tedavi Süresi Ne Kadardır?
Ayak sedef hastalığının tedavi süresi hastadan hastaya değişiklik gösterir. Genellikle tedavi süreci iki ay sürer, ancak bazı durumlarda bir yıla kadar uzayabilir. Ayak iyileştikten sonra da, hastanın durumunun takibi için düzenli aralıklarla kontrollerin yapılması önerilir.
Ayak Sedef Hastalığı Tekrarlar mı?
Sedef hastalığı, tamamen iyileşmiş gibi göründükten bir süre sonra bile tekrar ortaya çıkabilir. Bazı hastalarda semptomlar önemli ölçüde azalıp daha sonra yeniden alevlenebilir. Bu durum genellikle hastaların tedavi sonrası yeterli özeni göstermemesi ve düzenli kontrol randevularını ihmal etmesiyle ilişkilendirilebilir. Bu nedenle, tetikleyici faktörlerin ele alınması ve hastaların düzenli olarak izlenmesi büyük önem taşır.
Özetlemek gerekirse, ayakta sedef hastalığı halk arasında yanlış söylentiler sebebiyle geçmeyeceği zannedilen bir deri hastalığıdır. Genetik, psikolojik, yanlış beslenme, çevresel gibi birçok farklı sebep hastalığı tetikleyebilir. Görüntü sebebiyle hasta psikolojisi bozulabilir. Oysa ayakta sedef hastalarının büyük bir çoğunluğunda tedavi mümkündür. Sedef belirtileri görüldüğünde bir dermatoloji hekiminin takibine girilirse ve tavsiyelerine uyulursa belirtiler kaybolabilir ve yeni lezyon çıkışı önlenebilir.
