Bacak bölgesine bir çok farklı egzama çeşidi yerleşebilir. Ancak bacak egzaması deyince sadece diz altı bacak bölgesine yerleşen ve çeşitli dolaşım bozukluklarına bağlı gelişen staz dermatiti akla gelmektedir. Bacak egzamasına bağlı komplikasyonlar oluştuğunda günlük yaşantıyı ileri derecede kısıtlayan ve hastayı yatağa bağlayan problemler oluşabilir. Bu durumda tedavi süresi de çok uzamaktadır. Bu yüzden ilk belirtiler başlar başlamaz hekime görünmek bu istenmeyen sonuçları engelleyebilir.
Bacak Egzaması (Staz Dermatiti) Nedir?
Bacak egzaması erişkin kadın ve erkeklerin alt bacak bölgesinde meydana gelen özel bir egzama türüdür. Diğer isimleri Staz Dermatiti, Staz Egzaması ya da Venöz Egzamadır. Başlangıçta sadece kaşıntı rahatsız edici iken tedavisiz kalıp ilerlerse gelişebilen komplikasyonlar sebebiyle ağrılara, şişliklere, akıntılı yaralara, açık ülserlere, bacakta sertleşmeye ve fonksiyon kısıtlamalarına yol açarak hastayı çok rahatsız eden durumlara sebep olabilir.
Nasıl Oluşur?
Bazı meslek çalışanlarında veya obezite, hamilelik, hipertansiyon, kalp yetmezliği ve böbrek yetmezliği gibi durumlarda bacak toplar damarlarına aşırı yük binmektedir. Bu gibi sebeplerle toplardamarda tansiyon artışı meydana gelirse kanın bacakta aşağı gidişini engelleyen damar kapakçıkları yetersiz kalır. Kan zamanla artan bir şekilde bacakta göllenmeye başlar ve kanın damarlardan doku içine sızması gerçekleşir.
Bazen aynı belirtiler toplardamar tıkanıklığı sonucunda da oluşur. Bu durum deride kronik bir iltihaba ve renk değişimine sebep olur. Bu süreçte bacak derisi hücrelerinin besin ve oksijen ihtiyacı yeterince karşılanamaz. Enflamasyon devam ederse salgılanan kimyasallar doku hasarına sebep olarak egzama görüntüsü ve ilerleyen komplikasyonlar meydana gelir.
Bacak Egzaması Belirtileri Nelerdir?
Bacak egzaması belirtileri en fazla bacakların alt bölümünde görülür. Egzama birden bire ve şiddetli şekilde ortaya çıkar. Belirtileri aşıdaki gibidir;
- Kaşıntı (Çoğu hastada bulunur)
- Kızarıklık (Eritem)
- Şişlik (Ödem)
- Belirgin sınırlı egzama plağı
- Kırmızı-mor arası ve basmakla solmayan deri döküntüsü (Purpura)
- Kırmızı kan hücrelerinin yıkımı sonucu deride oluşan kahverengi renk değişikliği
Bazı hastalarda yeterli ve zamanında tedavi yapılmaması geç iyileşen açık yaralara neden olur. Lezyonların tahriş edilmesi, ikincil (eklenen) enfeksiyonlar ya da tedavi amacı ile sürülen yanlış krem ve uygulamalar görünümü daha da kötüleştirir. Az sayıda hastada ileri derecede doku sertleşmesi meydana gelebilir.
Bacak Egzaması Neden Olur?
Bacak egzaması çeşitli sebeplerle ortaya çıkan kan dolaşımı problemleri, özellikle de toplardamarlarda basınç artışı, damar epiteli problemleri ve pıhtı ile damarın tıkanması gibi durumlarda ortaya çıkar. Bacak egzamasına zemin hazırlayan durumlar aşağıda belirtilmiştir;
- Obezite
- Sigara ve alkol içimi
- Cerrah, hemşire, öğretmen ve berber gibi uzun süre ayakta kalarak yapılan meslekler
- Uzun süre hareketsiz veya ayakta kalmak
- Hamilelik ve lahusalık
- Hipertansiyon
- Kalp yetmezliği
- Böbrek yetmezliği
- Yeni ameliyat geçirmiş olmak
- Çok sayıda ameliyat geçirmek
- Metabolik sendrom
- Yanlış ve dengesiz beslenme
- Yetersiz sıvı alımı
Bacak Egzaması Hangi Yaş ve Cinse Sık Görülür?
Staz egzaması orta ve ileri yaşta daha sık görülür. Kadınlarda erkeklere göre daha fazla rastlanır. Kadınlarda daha fazla görülmesinin sebebi muhtemelen hormonal etkiler, hamilelikte toplar damar tıkanıklığına meyil ve bunu takip eden toplardamar tansiyon artışına (hipertansiyona) bağlıdır.
Bacak Egzaması Bulaşıcı mıdır?
Hastalık dolaşım problemleri ile ilgili olup mikroplara bağlı bir hastalık değildir. Bu yüzden bulaşıcı değildir. Ancak deri bütünlüğünü bozan egzamaya eklenen mikrobik hastalıklar direkt deri teması ya da dolaylı şekilde bulaşıcı olabilir.
Bacak Egzaması Hangi Hastalıklarla Karıştırılabilir?
Bir dermatoloji hekimi sadece klinik muayene ile rahatça staz egzaması tanısı koyabilir. Ancak aşağıdaki hastalıklar ayırıcı tanıda akla gelmelidir;
- Nörodermatit (Sinirsel Egzama)
- Kontakt dermatit (Temas Egzaması)
- Lichen (Liken)
- Tinea corporis (Gövde derisi mantarı)
- Psoriasis (Sedef Hastalığı)
- Parapsoriasis (Kırmızı kepekli bir deri hastalığı)
- Mikozis fungoides (Bir tür deri lenfoması)
Bacak Egzamasının Komplikasyonları Nelerdir?
Bacak egzaması belirtileri başlar başlamaz gereken önlemler alınır ve tedavi edilirse kısa sürede başarılı netice elde edilebilir. Ancak ihmal edilirse çok ciddi komplikasyonlar oluşabilir ve bunların tedavisi de uzun ve zahmetli süreçler gerektirebilir. Oluşabilecek komplikasyonlar aşağıda belirtilmiştir;
- Lenf damarı ve toplardamar tıkanıklıkları
- Fil ayağı (Elefantiyazis)
- Kalıcı şişlik
- Zor kapanan bacak yaraları (Ulkus kruris)
- Bacakta sertleşme ve incelme (Fibrozis)
- Pıhtının kanda taşınarak başka bir damarı tıkaması (Emboli)
- Kangren (Doku ölümü)
Deri bütünlüğünü bozan egzamadaki deri açıklıklarından mikropların girmesiyle oluşan komplikasyonlar;
- Deri altı apsesi (Deri altında cerahat birikimi)
- Erizipel (Yüzeysel lenf damarı iltihabı)
- Lenfanjit (Büyük lenf damarı iltihabı)
- Sellülit (Deri ve deri altı dokusu lenf damarları iltihabı)
- Fasiit (Kas zarı iltihabı)
- Miyozit (Kas iltihabı)
- Nefrit (Böbrek zarı iltihabı)
- Zaturre (Akciğer dokusunun iltihabı)
- Menenjit (Beyin zarı iltihabı)
- Septisemi (Enfeksiyonun kan yolu ile vücuda yayılması)
Bacak Egzaması Tedavisi Nasıldır?
Bacak egzaması hastaları hekime hastalığın başlangıcından itibaren farklı aşamalarda başvurabilir. Erken dönemde ve komplikasyon oluşmamış hastalar ayaktan takip ile evinde tedavi edilebilirken, ilerlemiş ve komplikasyon gelişmiş hastalar hastane şartlarında tedavi edilirler. Bu çerçevede yapılması gerekenler aşağıdaki şekilde özetlenebilir;
Hastanın Uygulaması Gerekenler
- Sigara ve alkol içiliyorsa bırakılmalı
- Aşırı kilo varsa belli bir program dahilinde verilmeli
- Kişiye uygun ve bol sıvı içeren diyet uygulanmalı
- Sıkan, sentetik ve tahriş eden kıyafetler giymemeli
- Alkali sabun, alkali şampuan, duş jeli, kolonya, parfüm, deodorant ve dezenfektan gibi tahriş edici olabilecek kimyasallarla temastan kaçınmalı
- Hafif egzama dahil olmak üzere hasta evde sık sık ayak elevasyonu (yükseltme) uygulamalı. Yani sırtüstü yatarak ayakları kalp seviyesinin üzerinde dinlendirmeli. İlerlemiş ve komplikasyonlu hastalarda bu pozisyonda yatış sürekli olmalıdır.
- Hasta sabit ayakta kalmamalı.
- Otururken ayaklar (topuk ya da parmak uçları üzerinde) hareket ettirilmeli.
Hekimin Uyguladığı Medikal Tedaviler
- Hastanın hipertansiyon ya da kalp yetersizliği gibi dahili bir hastalığı varsa mutlaka düzenli takip ve tedavisi yapılmalı
- Dıştan tatbik edilen pansuman ve kremler hekim kontrolünde düzenli uygulanmalı
- Gerekirse hastaya uygun sistemik (iğne ya da ağız yoluyla verilen) tedaviler uygulanmalı
- Egzamaya ikincil enfeksiyon eklenmişse antibiyotik tedavisi başlanmalı
Egzama belirtilerinin çok ilerlediği ve bacak ülserleri ya da bacak sertleşmesi (fibrozis) gelişmiş hastalarda doku oksijenlenmesini ve beslenmesini arttırmak amacıyla aşağıdaki tedavi yöntemlerinden faydalanılabilir;
- Basınçlı pansumanlar
- Hiperbarik oksijen tedavisi
- Ozon tedavisi
Görüldüğü üzere bacak egzaması, hem bacağa yerleşen başka hastalıklarla karıştırılabilmesi hem de ihmal edildiğinde meydana gelen ciddi komplikasyonları sebebiyle hastanın günlük faaliyetlerini ve psikolojini bozabilir. Gecikilen hastalarda tedavi aylar ya da yıllar sürebilir. Oysa erken dönemde fark edilip önemsenirse ayaktan takip ve doğru müdahalelerle kısa sürede kolayca tedavi edilebilir. Böylece bacak sağlığı ve estetiği de korunmuş olur.
