Pamukçuk bebeklik döneminin en sık rastlanan problemlerinden biridir. Hastalığı oluşturan mantar mikrobu hem anneden bebeğe hem bebekten anneye bulaşabilir. Tedavi edilmezse bebekte huzursuzluğa, yemek yerken ağrıya ve ağlamalara sebep olur. Anneye bulaşırsa memede hassasiyet, acı ve ağrı hissi oluşabilir. Ancak hastaya uygun bir yaklaşımla tedavisi mümkün bir hastalıktır.
Pamukçuk Nedir?
Pamukçuk, bebeklerin ağız içinde görülen bir tür mantar hastalığıdır. Candida albicans isimli mantar mikrobunun oluşturduğu pamukçuk çoğunlukla dilde görülen beyazımsı yamalarla kendini belli eder. Bu belirtiler dilin yanı sıra diş etleri, yanak içi, damak, bademcikler, yutak bölgesi ve dudak birleşim yerlerinde de oluşabilir. Ağız içindeki bu mantar yamaları bebeğin emmesini zorlaştırır.
Pamukçuk Neden Olur?
İnsanın derisinde ve sindirim sisteminde normalde faydalı işlevler gören ve çeşitli mikropların karışımından oluşan bir flora vardır. Çeşitli hazırlayıcı sebeplerle bu floranın dengesi bozulursa bazı hastalıklar meydana gelir. Bunlardan biri Candida isimli mantarın aşırı çoğalarak oluşturduğu hastalıklardır. Candidaların bebeklerde ağız içinde çoğalması pamukçuk hastalığına sebep olur.
Aşağıda belirtilen hazırlayıcı sebepler Pamukçuğu oluşturabilir;
Bebeğe bağlı sebepler:
- Doğumsal bağışıklık yetersizliği hastalıkları
- Bebeğin uzun süre antibiyotik kullanması
- Bebekte sindirim sistemi hastalıklarının varlığı
- Bebeğin ağız hijyenine özen gösterilmemesi
Anneye ait sebepler:
- Annede diyabet, guatr, metabolik sendrom gibi sistemik hastalıkların bulunması
- Annenin hazır ve katkılı gıdalarla beslenmesi
- Annenin aşırı, dengesiz ya da yetersiz beslenmesi
- Annede bağışıklık yetersizliği yapan hastalıkların mevcudiyeti
- Annenin yüksek doz ya da uzun süre antibiyotik kullanması
- Annenin bağışıklığı baskılayan ilaçlar kullanması
- Meme bakımına özen göstermemesi
- Annede psikolojik problemlerin olması
Yukarıda belirtilen sebepler hamile kadında Candidaların oluşturduğu Vajina Mantarına sebep olabilir. Bebek doğum sırasında mikrobu kaparak doğumdan sonraki ilk günlerden itibaren pamukçuk başlayabilir. Ya da aynı sebepler doğum sonrasında annenin deri kıvrımlarında ya da ağız mukozasında Candida Mantarını oluşturabilir. Bu bölgelerdeki candida mantarı bebeğe bulaşarak pamukçuğu başlatabilir.
Bunların dışında küçük bir ihtimal de olsa bebeğin yakın çevresindeki kişilerde Candida’ya bağlı hastalıklar varsa bebek için bulaşma riski oluşturabilir. Bu yüzden aşağıdaki bölgelere bulaşmış Candida enfeksiyonu olan erişkinlerin de tedavi görmesi gereklidir;
- Vajina, vulva, penis, makat çevresi gibi anogenital bölgeler
- Kasık, göbek, parmak araları, kulak arkası gibi kıvrım bölgeleri
- Tırnaklar
- Sindirim sistemi mukozaları
Bebekte Pamukçuk Belirtileri Nelerdir?
Bebeklerde pamukçuk ağız içinin çeşitli bölgelerine yerleşen beyazımsı yamalardan ibarettir.
Bu yamaların özellikleri aşağıdaki gibidir;
- Beyaz, bej, krem, sarımsı renkte
- Yumuşak kıvamda
- Dil üzeri, yanak mukozası, diş etleri, dudak içi, dudak birleşim yerleri, damak, yutak, bademcikler, yemek borusu yerleşimli
- Birkaç mm ile birkaç cm arasındaki büyüklüklerde
- Kadifemsi, peynirimsi, kesilmiş süt benzeri görünümlerde
- Yamalar kazınırsa pembe-kırmızı renkte bir taban görüntüsü
Bebeklerde Pamukçuk Ağrı Yapar mı?
Pamukçuğun yama şeklindeki belirtileri bebeğin annesini emmesini ve sütü yutmasını zorlaştırır, acı ve ağrıya sebep olur. Bebekte huzursuzluk, ağlama nöbetleri, emmede isteksizlik, uyku problemleri ve buna bağlı gelişim yetersizliği oluşabilir.
Bebeğin Dilindeki Pamukçuk mu Süt kalıntısı mı?
Dil üzerindeki beyazlık süt kalıntısına aitse temiz bir bezle kolayca uzaklaştırılabilir. Altında normal dil görüntüsü ortaya çıkar. Pamukçukta yamayı uzaklaştırmak daha zor olur. Uzaklaştırıldığında altında pembe kırmızı renk ile karşılaşırız.
Bebekten Anneye Pamukçuk Bulaşır mı?
Anne bebeğini ağızdan öperse Pamukçuğu yapan candida mantarı annenin ağzına geçebilir. Ayrıca emzirme sırasında bebeğin ağzından memeye candida bulaşabilir. Bulaşırsa memede kızarıklık, şişlik, ağrı, kepeklenme, soyulma ve emzirme sırasında annenin zorlanması oluşabilir.
Candida mantarı bazen annenin memesine bulaşmışsa tedavi süreci daha da uzayabilir ve annenin de tedavi olması gerekir.
Bebeğimde Pamukçuk Varsa Emzirebilir miyim?
Evet, emzirmeye devam edilmelidir. Hekimin verdiği tedavi ve tavsiyelere uyulursa zamanla belirtiler gerileyecek ve emzirme rahatlayacaktır.
Pamukçuk Teşhisi Nasıl Konur?
Pamukçuk teşhisi konması tecrübeli bir hekim için çok kolaydır. Klinik muayene yeterlidir. Ancak yine de emin olmak isteniyorsa yamalardan mikrobiyolojik inceleme yapılır ve hastalığın etkeni olan candida mantarı kesin olarak tespit edilmiş olur.
Bebeklerde Pamukçuk Tedavisi Nasıldır?
Öncelikle Candida mantarının üremesini ve çoğalmasını kolaylaştıran hazırlayıcı ve tetikleyici faktörlerin mümkün olduğunca ortadan kaldırılması gerekir. Diğer yandan pamukçuk oluşmuş ise bunu gidermeye yönelik ilaç tedavileri uygulanır.
Pamukçuk Tedavisi ve Tekrarlamaması İçin Önlemler
Bebeğin ve annenin takip ve tedavisinde dikkate alınması gereken en önemli husus doğal bağışıklık sistemini en üst düzeyde tutacak bir yaşam şeklinin tercih edilmesidir. Aksi taktirde ilaçlarla belirtiler gerilese de yanlış yaşam tercihleri hastalığın tekrarlamasına sebep olabilir. Bu bağlamda yapılması gerekenler aşağıdaki gibidir;
- Anne hamilelik ve emzirme dönemlerinde doğru beslenmelidir.
- Hazır ve katkılı gıdalar yememeli, aşırı ve düzensiz beslenmemelidir.
- Doğal gıdalardan yeterince istifade etmelidir.
- Aşırı karbonhidrat tüketmemelidir.
- Annede diyabet, guatr gibi sistemik hastalıklar varsa düzenli takip ve tedavisi yapılmalıdır.
- Anne mümkün olduğunca antibiyotik ve bağışıklık baskılayıcı ilaç kullanımından kaçınmalıdır.
- Meme hijyenine dikkat edilmelidir. Emzirme öncesi ve sonrasında temiz ılık suyla ıslatılmış bir bezle meme ucu temizliği yapılmalıdır.
- Her emzirme sonrası meme ucuna yeni ve temiz bir ped konulmalıdır.
- Annede depresyon veya obsesyon gibi sorunlar varsa psikolojik destek almalıdır.
- Bebekte sindirim sistemine ait hastalık ya da doğumsal anomaliler varsa mutlaka tedavi edilmelidir.
- Zorunlu olmadıkça bebeğe antibiyotik verilmemelidir.
- Emzirme öncesi ve sonrası bebeğin ağız içi temiz ılık suyla ıslatılmış bezle silinmelidir.
Pamukçuk İçin İlaç Tedavileri
Bebeklerde candida enfeksiyonu büyük çoğunlukla ağız içi ile sınırlı olduğundan genellikle antifungal damlalar ve kremler yeterli olabilmektedir. Ancak nadiren bağışıklık sistemi çok zayıflamış bebeklerde candida mantarı sindirim sisteminin diğer bölümlerine ve akciğerlere sıçrarsa sistemik antifungal ilaç tedavileri uygulanır.
Candida mantarının anne memesine bulaştığı durumlarda eğer mikrop sadece deri enfeksiyonu oluşturmuşsa antifungal kremler yeterli olabilir. Ancak süt kanallarını da iltihaplandırmışsa sistemik antifungal ilaçlar tedaviye ilave edilir. Nadiren ikincil bakteriyel enfeksiyonlar da varsa antibiyotik tedavisi de gerekir.
Bebeklik döneminin önemli problemlerinden biri olan pamukçuk hastalığı bebekte huzursuzluğa, uyku problemlerine ve gelişme geriliğine yol açabilir. Anneyi mutsuz eder ve uykusuz bırakır. Bu yüzden tedavisi erken dönemde ihmal edilmeksizin yapılması gereken bir hastalıktır. Oysa anneye ve bebeğe bakan yönleriyle gerekenler yapılırsa hastalığın tam şifası ve sağlıklı yaşantıya dönüş mümkün olabilir.
