Elde mantar hastalığı zaman zaman karşılaştığımız bulaşıcı deri hastalıklarından biridir. Tedavi edilmezse yavaşça genişleyerek ilerler. Kaşıntı ve yanma hissi oluşturabilir. Hastalığa ilave başka mikroplar eklenirse tedavisi daha da zorlaşır. Derinin görünümünü bozarak kişinin psikolojisini olumsuz etkileyebilir. Ancak hastaya uygun bir tedavi programı ile kontrol altına alınabilir ve iyileşebilir.
El Mantarı Nedir?
El mantarı çoğunlukla ‘dermatofit’ cinsi, bazen de ‘kandida’ cinsi mantarların yol açtığı bulaşıcı bir deri hastalığıdır. Genellikle belirgin sınırlı plaklar tarzında belirtiler oluşturur. Deride kızarıklık, kepeklenme, kabuklanma, içi su ya da cerahat dolu kabarcıklar oluşturabilir. Çoğu hastada kaşıntı ya da yanma hissi mevcuttur.
Tedavi edilmezse genişleyerek ilerler. Derideki açıklıklardan girebilen bakteriler ikincil (sekonder) enfeksiyonlara sebep olabilir. Bu durum tedaviyi daha da zorlaştırır ve uzatır.
El mantar hastalığı genellikle gençlerde ve erişkinlerde görülür. Çocuklarda ve yaşlılarda daha nadir rastlanmaktadır.
Çeşitleri Nelerdir?
Elde genellikle dermatofitlerin sebep olduğu mantar hastalığı görülür. Bu hastalığa ‘Tinea manus’ adı verilmektedir.
Kandidaların sebep olduğu diğer el mantarına ‘Erosio interdigitalis blastomycetica (Kandidaların parmak aralarında sebep olduğu sıyrık)’ adı verilir.
El Mantarı Bulaşıcı mıdır?
El mantarı çok bulaşıcıdır. En çok direkt deri temasıyla bulaşır. Diğer yandan ortak kullanılan ortamlardan ve eşyalardan da bulaşabilir.
El mantar hastalığına sebep olan mikroplar tabiatta çok yaygındır. Aşağıdaki kaynaklardan insana bulaşabilir;
- Deri mantar hastalığı olan insanlar
- Hamam ve havuz gibi suni sular
- İnek, at, kedi ve köpek gibi enfekte olmuş hayvanlar
- Mantar bulaşmış ev, banyo ve mutfak eşyaları
- Spa, sauna vb. ortamlar
- Deniz, göl ve ırmak gibi doğal sular
- Tarla, bahçe ve kumsal gibi topraklı bölgeler
El Mantarı Neden Olur?
Hastalığın gelişiminde, hastanın bireysel özellikleri ve çevresel faktörler önemli rol oynar. Tabiatta yaygın bulunan mantar mikropları, nemli ve kalabalık alanları tercih ederken, aynı zamanda bağışıklık sistemi zayıflamış bireylerde üreme fırsatı bulur.
Kendisi ile ilgili hazırlayıcılar;
- Obezite
- Diyabet
- Elde aşırı terleme (hiperhidroz)
- Derinin kuru tutulmaması
- Bazı sistemik ve metabolik hastalıklar
- Bağışıklık sistemi yetersizlikleri
- Uzun süreli antibiyotik kullanımı
- Uzun süreli kortikosteroid kullanımı
- Bağışıklığı baskılayan ilaç kullanımı
Çevre ile ilgili hazırlayıcılar;
- Göçler
- Savaşlar
- Toplu kamp yaşantısı
- Kolektif işyerleri
- Okul yurtları
- Kışlalar
- Ahırlar
- Havuzlar
- Hamamlar
- Göl ve su birikintileri
- Nemli iklim şartları
- Yetersiz güneş
- Ortak eşya kullanımı
El Mantarı Belirtileri Nelerdir?
Kandida ve dermatofitler el derisinde birçok farklı belirtiye sebep olabilir.
Kandidaların oluşturduğu el mantarında el parmak arasında kızarık plaklar oluşur. Plaklar üzerinde beyaz tabaka vardır. Deri sulantılıdır.
Dermatofitlerin oluşturduğu ‘Tinea manus’ aşağıdaki şekillerde karşımıza çıkabilir;
- Halka Benzeri (Annüler) Tip: Genellikle kırmızı kabarıklık şeklinde başlar, daha sonra halka haline dönüşür. Kenarları keskin, canlı ve kırmızıdır. Sınırında içi sıvı dolu kabarcıklar (vezikül veya püstül) görülebilir. Lezyonun ortası normal deri görünümündedir. Plaklar bir veya birden fazla olabilir.
- Egzama Benzeri Tip: Egzama şeklindedir. Merkezden iyileşme görülmez. Lezyonlar yuvarlak, kepekli plaklar halindedir.
- Kabuklu Tip: Kabuklu kitleler halindedir.
- Uçuk Benzeri (Herpetiform) Tip: Bu tipte içi sıvı dolu kabarcıklı (vezikül ve bül) plaklar gözlenir. Bu içi sıvı dolu kabarcıklar yırtılınca kırmızı soyulmuş alanlar ortaya çıkar.
- Plak Tipi: Düzensiz, garip şekilli, hafif kepekli ve soluk kırmızı plaklar halindedir.
- Yumru Tipi: Çoğunlukla hastalığı enfekte sığırlardan kapan çiftçilerde görülür. Sınırları keskindir. Cerahatli kabarcıklar görülür.
Korunma Yolları Nelerdir?
El mantar hastalığı oluşumunu engellemek için aşağıdakilere dikkat edilmelidir;
- Eller uzun süre ıslak bırakılmamalıdır.
- Denize, havuza girdikten veya yıkandıktan sonra bütün uzuvlar iyice kurulanmalıdır.
- Kişiye özel eşya kullanımına dikkat edilmelidir.
- Başkalarıyla ortak havlu vb. kullanılmamalıdır.
- Aşırı terlemeye sebep olabilen obezite, diyabet ve hipertroidi gibi genel hastalıklar varsa tedavi olunmalıdır.
Kendi Kendine İyileşebilir mi?
El mantar hastalığının kendi kendine iyileşmesi beklenmez. Tedavi edilmezse hem bulunduğu yerde giderek yayılır hem de diğer vücut bölgelerine hastalık bulaşabilir.
Tedavi Edilmezse Ne Olur?
El mantarı tedavi edilmezse yavaşça ilerleyerek genişler ve diğer vücut bölgelerine de hastalık bulaşabilir.
Diğer yandan el mantar hastalığı deri bütünlüğünü bozduğu için buradan bakteriler girerek ikincil (sekonder) enfeksiyonlara sebep olabilir. Bu şekilde çıban (fronkül), yılancık (erizipel) ya da lenf damarı iltihabı (lenfanjit) gibi bakteriyel enfeksiyonlar oluşabilir. Bu durum tedavinin daha da zorlaşmasına ve uzamasına sebep olur.
Tanısı Nasıl Konur?
Dermatoloji hekimi etken mantarın bulunduğunu düşündüğü deri bölgesinden kazıntı ile materyal alıp direkt mikroskopik inceleme yapar. Böylece hastalığa sebep olan mantar tespit edilebilir.
Nadir de olsa gerek görülen bazı hastalarda mikroplu bölgelerden alınan deri materyali uygun besi yerine ekilerek kültür yapılır. Buradan hastalığa sebep olan mikrop tespit edilir.
El Mantarı Tedavisi Nasıldır?
Öncelikle hastalara ellerini kullanmaları ile ilgili tavsiyelerde bulunulur. Bu tavsiyeler aşağıda belirtilmiştir;
- Deri kuru tutulmalı ve uzun süre ıslak bırakılmamalıdır.
- Aşırı terleme varsa tedavi edilmelidir.
- Başkalarıyla orta havlu vb. kullanılmamalıdır.
- Deri bütünlüğünü bozacak fiziksel ve kimyasal tahrişlerden korunulmalıdır.
Diğer yandan medikal tedavi uygulanır;
Dermatoloji hekimi dıştan uygulanan (topikal) ve ağız yoluyla verilen (sistemik) ilaçlar tatbik eder. Seçilen ilaçların şekli, dozu ve süresi etken mikroorganizmaya, hastalığın şiddetine, hastanın sağlık geçmişine ve genel durumuna göre değişiklik gösterir. Hastaların ilaçları düzenli kullanması ve kontrollerini aksatmaması gerekir.
El Mantarı Tekrarlar mı?
El mantar hastalığı bağışıklık oluşturmaz. İyileştikten sonra hastalık mikrobu tekrar kapılırsa ve mantarı oluşturan ön hazırlayıcılar mevcutsa birçok kez hastalık tekrarlayabilir.
Netice olarak, el mantar hastalığı ellerin görünümünü bozarak psikolojiyi etkileyebilen mikrobik bir deri hastalığıdır. Başkalarına bulaştırılabilir. Tedavisiz kalırsa ilerler ve komplikasyonlar oluşabilir. Ancak hastaya uygun bir medikal tedavi ile ve düzenli takibi yapılarak tamamen iyileşebilir.
