Ellerde Kaşıntı Neden Olur? Nasıl Geçer?

Ellerde kaşıntı dermatoloji hekiminin sık karşılaştığı problemlerden biridir. Tahrişler, güneş ışını, mikrobik sebepler, ilaç alerjileri ve psikolojik faktörler gibi birçok farklı sebebe bağlı oluşabilir. Ellerde kaşıntı yapan bazı hastalıklar elin fonksiyonunu ya da kişinin psikolojisini bozabilir. Bazıları da bulaşıcı olabilir. Tedavisiz kalırsa hastalık ilerleyebilir ya da komplikasyonlar oluşabilir. Oysa sebebe yönelik ve kişiye uygun bir yaklaşım ile ellerde kaşıntının tedavisi mümkündür.

Ellerde Kaşıntı Nedir?

Ellerde kaşıntı mantar, bakteri, virüs, parazit gibi mikroplar, psikolojik sebepler, ilaç alerjileri ve güneş ışınları gibi birçok farklı sebeple oluşabilen bir kaşıntı türüdür. Her yaş grubunda ve her iki cinste görülebilir. Bazen kaşıntının yanında yanma hissi ya da ağrı da görülebilir.

Ellerde kaşıntı şu bölgelerde oluşabilir;

El sırtı
El içi (avuç)
Parmaklar
Parmak araları
Tırnak civarı
El bileği

Derideki belirtiler farklı sebeplere göre çok çeşitli olabilir. Kaşıntının yanında görülen en sık belirtiler şunlardır;

Yanma
Kızarıklık
Kabarma
Sulanma
Kepeklenme
Kabuklanma
İçi su dolu kabarcıklar
Deride kalınlaşma

Ellerde Kaşıntı Neden Olur?

Ellerde kaşıntının sebepleri çoğu hastada tespit edilebilirken nadiren tespit edilemeyebilir. Başlıca el kaşıntısı sebepleri aşağıda belirtilmiştir;

1. Deri Hastalıkları

Bazı Egzama Türleri
- Temas Egzaması (Kontakt Dermatit)
- Atopik Dermatit
- Sinirsel Egzama (Nörodermatit)
- Dishidrotik Egzama
- Çayır Dermatiti (Fito-foto Dermatit)
Derinin Mantar Hastalıkları
- Tinea Manus (En sık görülen el mantarı çeşidi)
- Tırnak Mantarı (Onikomikoz)
- Kandidiyazis
Viral Deri Hastalıkları
- El Siğili (Elde Verruca Vulgaris)
- Molluskum Kontagiozum
- Orf
- Uçuk (Herpes Simpleks Tip 1)
- Gece Yanığı (Elde Zona)
- El-ayak-ağız Hastalığı
- Su çiçeği
Bakteriyel Deri Hastalıkları
- Sivilce (Folikülit)
- İmpetigo
- Çıban (Fronkül)
- Dolama (Panaris)
- Yılancık Hastalığı (Erizipel)
Derinin Parazit Hastalıkları
- Uyuz
Sedef Hastalığı (Psoriasis)
- El-Ayak Sedefi (Palmoplanter Psoriasis)
- İrinli Sedef (Püstüler Psoriasis)
- Tırnak Sedefi
Liken Hastalığı
- Liken Ruber Planus
- Liken Verrukozus
Deri Kurulukları
- Doğumsal Deri Kuruluğu (İktiyozis)
- Sonradan oluşan deri kurulukları
İlaç Alerjileri
- Eritem fix (Fix ilaç eripsiyonu)
- Eritema multiforme (Eritem polimorf)
- İlaç ürtikeri
Güneş Işınına Bağlı Deri Hastalıkları
- Solar Ürtiker (Güneş Ürtikeri)
- Polimorf Işık Erüpsiyonu
- Fotokontakt Dermatit
Kurdeşen (Ürtiker)
- Sıcak Ürtikeri
- Soğuk Ürtikeri
- Basınç Ürtikeri
- Kolinerjik Ürtiker
- Akvajenik Ürtiker
- Solar Ürtiker
Büllü Deri Hastalıkları
- Pemphigoid
- Duhring
- Pemphigus
Prekanserözler
- Aktinik Keratoz (Solar Keratoz)
- Sikatrisler
Deri Kanserleri
- Bazal Hücreli Karsinom
- Skuamöz Hücreli Karsinom
- Habis Melanom
- Deri lenfoması (Mikozis Fungoides)

2. Haşere Sokmaları ve Isırıkları

Sivrisinek
Karınca
Kene
Örümcek vd.

3. Bağırsakta Yerleşen Parazitler

Kıl Kurdu (Oksiyür)
Bağırsak Solucanı (Ascaris)
Şerit (Tenya)
Giardiazis

4. Psikolojik Sebepler

Stres
Üzüntü
Korku
Kaygı
Depresyon
Anksiyete

5. Alkollü İçecekler

Bira
Rakı
Viski vd.

6. Tütün Mamulleri

Sigara
Nargile
Pipo
Puro

7. Bazı Yiyecek ve İçecekler

Hazır ve katkılı yiyecekler
GDO’lu yiyecekler
Aşırı çay ve kahve tüketimi
Aşırı baharatlı gıda tüketimi

8. Genel Hastalıklar

Obezite
Diyabet (Şeker Hastalığı)
Hipertiroidi (Tiroid bezinin aşırı çalışması)
Hipotiroidi (Tiroid bezinin az çalışması)
KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı)
Karaciğer Hastalıkları
Mekanik Sarılık
Böbrek Hastalıkları
Demir Eksikliği Anemisi (Kansızlık)
Diğer Anemi Türleri
Vitamin Eksiklikleri
Kronik Kabızlık
İltihaplı Bağırsak Hastalığı
Bağışıklık Sistemi Hastalıkları
Periferik Sinir Sistemi Hastalıkları

9. Yanlış Hijyenik Tutum

Ellerin yetersiz temizliği
Ellerin alkali sabunlarla aşırı yıkanması

10. Nedeni Bilinmeyen (İdiyopatik)

Bazı hastalarda nadiren sebep tespit edilemeyebilir.

Kaşıntı Oluşumunu Kolaylaştırıcı Sebepler Nelerdir?

Yanlış hijyenik yaklaşımlar, derinin genetik yapısı ve metabolik sebepler gibi faktörler kaşıntı oluşumu için kolaylaştırıcı olabilir. Bu kolaylaştırıcı faktörler aşağıdaki gibidir;

Aşırı Temizleyici Kullanımı: Ellerin sabun ile çok sık yıkanması koruyucu tabakayı zedeleyerek kuruma ve çatlamalara yol açar. Bu durum hem temas egzamasının hem de mikrobik hastalıkların oluşumunu kolaylaştırır.

Hijyene Dikkat Etmemek: Ellerin gereken sıklıkta yıkanmaması ve ortak havlu kullanımları mikropların bulaşmasını ve üremesini kolaylaştırır.

Deri Kuruluğu: Derideki aşırı kuruluk mikropların girişini ve üremesini kolaylaştırır. Böylece oluşan mikrobik hastalıklar kaşıntıya sebep olabilir.

Ortak Kullanım Alanları: Umumi tuvalet, hamam, havuz ve sauna gibi ortamlardan çeşitli mantar, bakteri ve virüs hastalıkları bulaşabilir.

Aşırı Terleme: Elleri aşırı terleyen kişilerde derinin PH’ı bozularak mikropların yerleşimi ve üremesi kolaylaşır.

Obezite: Aşırı terlemeye yol açarak mikrobik hastalıkların ve egzamanın oluşumunu kolaylaştırabilir.

Ellerde Kaşıntı Belirtileri Nelerdir?

Elde kaşıntı bir çok farklı sebebe bağlı oluşabildiğinden çok sayıda belirti ile kendini gösterebilir. Aşağıdakilerden biri ya da birkaçı bir arada görülebilir;

Kaşıntı
Yanma
Karıncalanma
Ağrı
Kızarıklık
Morluk
Sulu egzama plakları
Kuru egzama plakları
Kepeklenme (Skuam)
Kabuklanma (Krut)
Kalınlaşma (Likenifikasyon)
İçi su dolu kabarcıklar (Vezikül ya da Bül)
İrinli görünüm (Püstül)
Akıntı
Sızıntı
Deri kuruluğu
Düzensiz kaşıntı izleri
Çatlaklar
Kötü koku

Belirtilerin kenarı belirgin, keskin ya da flu olabilir. Renk değişiklikleri genellikle pembe, kırmızı, kahverengi tonlarındadır. Belirtiler deri seviyesinde ya da deriden kabarık olabilirler.

Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Ellerdeki kaşıntılı hastalıklar tedavi edilmezse ilerler ve çeşitli komplikasyonlar oluşabilir. Aşağıda tedavi edilmeyen el kaşıntılarının muhtemel komplikasyonları belirtilmiştir;

İmpetiginizasyon: Başlangıçta egzama gibi deri bütünlüğünü bozan bir problem mevcutsa derideki çatlaklardan bakteriler girerek ikincil (sekonder) enfeksiyon oluşturmasıdır.

Mikrobiyen Egzama: Başlangıçtaki hastalık mikrobik ise vücut uzun süre tedavi edilmeyen mikropların proteinlerine karşı aşırı bir bağışıklık cevabı oluşturabilir. Bu şekilde oluşan egzamaya ‘mikrobiyen egzama’ denir.

Likenifikasyon: Uzun süre tedavi edilmeyen el kaşıntılarında deride kalınlaşma ve kabalaşma oluşabilir.

Yılancık (Erizipel): Deride çatlak oluşturan egzama ve benzeri problemler varsa buradan bakteriler girerek yüzeysel deri damarlarını iltihaplandırabilir.

Lenfajit: Derideki çatlaklardan bakteriler girerek lenf damarlarının iltihaplanmasına sebep olabilir.

Sepsis: Mikropların kan yoluyla vücuda yayılması sonucu oluşur. Yaşamı tehdit edebilir.

Tanı Nasıl Konur?

Elde kaşıntı yapan her hastalığın kendine has belirtileri vardır. Dermatoloji hekimi bunu rahatlıkla teşhis edebilir. Bazen yardımcı laboratuvar incelemeleri de yapabilir.

Örneğin el mantarı düşünüldüğünde deri kazıntısından mikroskopik inceleme ile tanı kesinleştirilir. Ya da temas egzamasında deri yama testi uygulayabilir.

Nadiren deri biyopsisi de gerekebilir. Bu şekilde genellikle klinik muayene ile bazen tetkikler yardımıyla tanı konabilir.

Ellerde Kaşıntının Tedavisi Nasıldır?

Ellerde kaşıntı bir çok farklı sebeple oluşabildiği için tedavileri de sebebe yönelik olmalıdır. Tedaviler aşağıdaki gibi özetlenebilir;

Dermatolojik Hastalıklarının Tedavileri

Dermatolojik hastalıkların takip ve tedavileri dermatoloji hekimlerince yapılmaktadır. Ellerde bir çok mikrobik hastalığın yanı sıra egzama, sedef, liken ve ilaç alerjilerine bağlı kaşıntılar oluşabilir. Bunların her birinin kendine has tedavileri vardır.

Bu hastalıklardan bir kısmının tedavisi hakkında aşağıdaki yazılarıma göz atabilirsiniz;

Genel Hastalıkların Tedavileri

Diyabet, obezite, tiroid hastalıkları, kansızlık çeşitleri, karaciğer hastalıkları ve böbrek hastalıkları gibi hastalıkların takip ve tedavileri dahiliye hekimlerince yapılır.

Psikolojik Tedavi

Altta yatan sebepler arasında önemli psikolojik sebepler varsa psikiyatrist ve/veya psikolog yardımı alınmalıdır.

Elde Kaşıntıyı Önlemek İçin Genel Tavsiyeler Nelerdir?

Genel tavsiyeler derinin koruyucu tabakasının incelmesine sebep olan faktörleri ortadan kaldırmaya ve mikropların bulaşmasını engellemeye yönelik tavsiyelerdir. Aynı zamanda bağışıklığı zayıflatıcı sebeplerle de ilgilidir. Bu amaçla hastalara aşağıdakiler tavsiye edilebilir;

Aşırı sabun ve deterjan kullanılmamalı
Risk içeren temaslardan sonra eller yıkanmalı
Eller ne gereğinden fazla ne de az yıkanmalı. Gereken aralıklarla ve miktarda yıkanmalı.
Mümkünse alkali sabunlar yerine nötr ya da asidik sabunlar kullanılmalı
Sık kolonya kullanılmamalı
Kolonyalı ya da sabunlu bezlerle eller silinmemeli
Ortak havlu kullanılmamalı
Temizlikte mümkünse içi pamuklu egama eldiveni kullanılmalı
Tahriş edici kimyasallarla aşırı deri temasından kaçınılmalı
Ortak havuz, hamam vb. kullanımından kaçınılmalı
Sigara ve alkol içilmemeli
Hazır, katkılı ve GDO’lu gıdalar tüketilmemeli
Doğal ve sağlıklı gıdalarla beslenilmeli
Elleri kuru olanlar dermatoloji hekimin tavsiyesine göre nemlendirici kullanmalı
Dermatoloji hekiminin tavsiyesi dışında hiçbir ilaç ya da bitki kullanılmamalı

Bütün bu anlatılanlardan anlaşılacağı üzere, ellerde kaşıntı mantar, bakteri, virüs, parazit gibi mikrobik sebepler, ilaç alerjileri, güneş ışını ve psikolojik faktörler gibi birçok sebeple oluşabilir. Mikrobik sebeple olanlar başta aile bireyleri olmak üzere çevreye bulaştırılabilir. Tedavi edilmezse hastalık ilerleyebilir ve el fonksiyonlarını bozabilir. Ancak çok farklı etkenlerle oluşabilen el kaşıntısı, hastalığı ortaya çıkaran faktörlerin ortadan kaldırılmasına yönelik bir yaklaşım ve doğru medikal yöntemler ile yüzde yüze yakın bir başarı oranıyla tedavi edilebilir.

Dr. Ahmet ACAR

Deri ve Zührevi Hastalıklar Uzmanı