Günümüzde dünyanın en öncelikli meselesi haline gelen ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından bir pandemi olarak tanımlanan koronavirüs (Covid-19) salgınında şu ana kadar elde edilen bilgiler ışığında ellerimizin çok önemli bir faktör olarak rol oynamakta olduğu anlaşılmıştır. Ancak el hijyenini sağlarken oluşabilecek problemlerin de önceden bilinmesi yeni ciddi dermatolojik sorunları engelleyecektir.
Aşırı Dezenfeksiyondan Cildimizin Koruyucu Tabakası Zarar Görebilir mi?
Bütün vücudumuzu kaplayan bir tür elbise olan cildimizin üzerinde koruyucu tabaka olarak asit-yağ manto bulunmaktadır. Bu mantonun işlevlerinden biri de zararlı biyolojik etkilerden vücudu korumaktır. Zararlı mikroorganizmaların deriden temizlenmesi için yapılan sabunla yıkama, alkol, kolonya, dezenfektan vb. ile silme işlemlerinin çok sıklıkla tekrarlanması bu koruyucu tabakanın kendini yenileme hızının önüne geçerek derinin aşırı kuruması, çatlaması ve egzama oluşumuna yol açabilir.
Koronavirüse karşı yapılan mücadelede el hijyeni çok önemlidir. El hijyeninin yanlış uygulamaları sonucu oluşan dermatolojik problemler ve bunların nasıl engellenebileceği konularına geçmeden önce el hijyenin önemi ve günlük yaşam pratiğini ilgilendiren bazı kuralların belirtilmesi faydalı olacaktır.
Koronavirüsten Korunmada El Hijyeni Niçin Çok Önemlidir?
Dış ortam ve dolayısıyla mikroplarla en fazla ilişki halinde olan organımız elimizdir. Koronavirüs dış ortamlarda belli süreler canlı kalabilir. Virüsle henüz birkaç aydır tanıştığımızdan yüzeylerde kalma süresiyle alakalı literatürde farklı bilgi akışları mevcuttur. Yüzeyde kalış süresinden emin olamayacağımızdan tedbiri elden bırakmamak akıllıcadır.
Eğer ellerimize virüs bulaşırsa bu virüs elin değmesi sonucu ağız, burun ve göz vasıtasıyla solunum yolumuza ve akciğerlerimize girebilir ve hastalığı başlatabilir.
Covid-19 ile Mücadelede Dermatolojik Hijyen Kuralları Nasıl Olmalı?
Günlük yaşantımızda dikkat edilecek bazı basit kurallar koronavirüsün bulaşma ihtimalini çok aza indirebilir. Solunum yoluyla giren koronavirüsün taşınmasında ellerimiz çok önemli bir aracı olduğundan günlük yaşantıda el hijyeni ve elle bağlantılı olarak alışveriş poşetleri, ayakkabı terlik kullanımı, ortak tuvalet, kolonya ve dezenfektan kullanımı gibi faaliyetler de önemlidir.
El Hijyeni Nasıl Sağlanabilir?
İlk sırada tercih edilmesi gereken su ve sabundur. En az 20 saniye olmak üzere ve bütün deri kıvrımlarını içine alacak şekilde güzelce ovarak yıkanmalıdır. Su ve sabunun olmadığı yerde en az 70° alkol ile eller silinebilir veya 70° ve üzeri limon kolonyası ile eller ovulabilir. Bunlar da yoksa son tercih olarak eczanelerden temin edilen el dezenfektanları ile eller ovulabilir.
Alışveriş Çantaları ve Poşetlerin Kullanımı
Gözlemlerime göre çanta ve poşetler vasıtasıyla mikroplar ellerimize ve evlerimize bulaşabilir. Bu yüzden aşağıdakilere dikkat edilmelidir;
- Alışveriş çanta ve poşetleri dış ortamda yerlere bırakılmadan eve ulaştırılmalıdır.
- Eğer yerlere bırakılmış ise araba koltuklarına ve evin içine bırakılmamalıdır. Arabada bagajda taşınmalı, eve gelince ya balkona götürülmeli ya da atılabilecek bir kağıt üzerine konarak içleri boşaltılmalıdır.
- Toplu taşıma araçları kullanılırken yere bırakılan çanta ve poşetler kucağımıza konulmamalı, dış kıyafetimize değdirilmemelidir.
- Poşetler boşaltıldıktan sonra eller su ve sabunla yıkanmalıdır.
- Marketten alınan ambalajlı gıda ürünleri ve diğer temizlik malzemeleri dış temizliği yapıldıktan sonra yerleştirilmelidir.
Ayakkabı ve Terlik Kullanımı
Ayaklarımıza giyerek bütün gün her çeşit mikrobun bulunma ihtimali olan farklı ortamlara basmak zorunda kaldığımız ayakkabılarımızın nasıl kullanılacağı da hijyen ve virüsten korunmak için çok önemlidir. Bununla ilgili dikkat edilmesi gerekenler aşağıda belirtilmiştir;
- Dışardan eve gelince ayakkabılar evin dışında çıkartılmalı ve ev terliği giyilmelidir.
- Ayakkabılar ayakkabılığa bırakıldıktan sonra ilk iş olarak su ve sabunla eller yıkanmalıdır.
- Ev terliği ile evin dışında ya da bahçede dolaşıp tekrar eve girilmemelidir.
- Apartmanda komşu daireler arasında ev terlikleriyle gidip gelmeler olmamalıdır.
- Ev içiyle ev dışının farklı ortamlar olduğu unutulmamalıdır.
Umumi veya Ortak Tuvalet Kullanımı
Tuvaletleri bizden önce kullanan kişilerin öksürme ve hapşırmaları sonucu açığa çıkan virüslerin her türlü yüzeyde belli bir süre kalabilme ihtimali mevcuttur. Ayrıca son yapılan bazı yayınlarda fekal-oral (dışkıdan ele elden ağıza) bulaşma ile ilgili şüpheler belirtilmektedir. Bu yüzden;
- Mümkün olduğunca duvarlara, musluklara ve diğer yüzeylere temas edilmeden tuvalet ihtiyacı karşılanmalıdır.
- Büyük abdest yapıldıktan sonra anüs çevresi hiç dışkı artığı kalmayacak şekilde su ile güzelce yıkanmalıdır. Son olarak da sabun ile yıkanmalıdır.
- İhtiyaç giderildikten sonra eller su ve sabunla en az 20 saniye ovularak yıkanmalıdır.
- Elleri yıkamak için mutlaka sabun kullanılmalıdır.
- Elleri kurulamak amacıyla ortak havlu kullanılmamalı, kağıt havlu ya da kişiye özel havlu kullanılmalıdır.
Umumi Dezenfektan ve Kolonya Kullanımı
Ortak toplumsal alanlarda halkın istifadesine sunulan dezenfektanlar kullanılırken ellerin çıkış bölgesine değdirilmemesine dikkat edilmelidir. Mümkün olduğunca kolonya kullanımının şahsi olması gerekmektedir. Başkalarının kullandığı kolonya şişelerinin tutularak kullanılması uygun değildir.
Aşırı El Dezenfeksiyonu Nasıl Problem Oluşturabilir?
Çok sık yıkama, kolonya ya da dezenfektan kullanılması elde önce hafif bir kuruma ve pembe renk oluşumu ile kendini gösterir. Daha sonra yanma hissi ve kaşıntı şeklinde ilerler. Çatlaklar derinleştikçe elin kullanım ve fonksiyon bozuklukları duruma ilave olur. Gittikçe ilerleyen ve günlük yaşamı daha da zorlaştıran bir tahriş egzaması (Kontakt Dermatit) halini alır. Eğer durum bu kadar ilerlemişse hadise ciddileşmiştir ve mutlaka bir dermatoloji uzmanına muayene olunmalıdır.
El Dezenfeksiyonundaki Problemler Nasıl Önlenebilir?
Günümüzde koronavirüs önlemleri sebebiyle kaçınılmaz olarak çok sık yapılmak zorunda kalınan el dezenfeksiyonları ciltte yüksek ihtimalle tahrişlere yol açacaktır. Bu tahrişlerin önlenmesi için aşağıda belirtilenlere uyulması dermatolojik açıdan tavsiye edilir;
- Çok sık el yıkamak zorunda kalanlar en basitinden saf vazelin ile ellerini nemlendirebilirler.
- Mümkünse cilt yapılarına uygun olan nötr bir besleyici pomat ile çatlak, kuruma ve egzama oluşumu engellenebilir.
- Her yıkamadan sonra olmasa bile birkaç yıkamada bir özellikle el sırtlarının güzelce derinlemesine nemlendirilmesi çok rahatlatıcı olacaktır.
- Kişiler bütün gayretlerine rağmen tahriş egzaması oluşumunu engelleyememişse mutlaka bir dermatoloğa muayene olmalıdırlar. Çünkü basit görünen bir tahriş egzaması ile oluşan çatlaklar mantar, bakteri girişi gibi yeni dermatolojik sorunlara da zemin hazırlayabilir. Eğer tahriş egzaması oluşmuşsa uygun tedavi ve takip ile ortalama 10-15 günde iyileşme sağlanabilir.
Koronavirüs pandemisinin oluşturduğu atmosfer bazı kişilerin psikolojisini olumsuz etkileyebilir. Bu durum virüsün bulaşması bakımından önemli olan el hijyeniyle ilgili abartılı tavırlara yol açabilir. Genel olarak bütün tıbbi yaklaşımlarda dengeli olmak ve sağlıklı bir psikolojiyi korumak temel prensiplerdendir. Fakat olağanüstü şartlardan dolayı her zamankinden fazla el dezenfeksiyonu yapılmak zorunda kalındığından ellerin sık sık nemlendirilmesini hassasiyetle tavsiye ederim.
İnsanlık, tarih boyunca çok önemli sabır dönemlerinden geçmiştir. Pandemi zamanları da böyle süreçlerdendir. Bu zorlu günleri bilimin ışığında birlik ve beraberlik içinde yeni tecrübeler edinmiş olarak aşacağımıza samimi olarak inanmaktayım. Sağlık, afiyet ve huzur dolu günler dileğiyle…
