Lökoplaki ağız mukozası, genital mukoza veya anüs mukozasında meydana gelen ve kansere dönüşebilme ihtimali olan önemli bir hastalıktır. Yemek yeme sırasında, cinsel ilişkide ya da dışkılamada zorluklara ve ağrıya sebep olabilir. Tedavi edilmediği zaman gittikçe büyüme eğilimdedir. Ancak erken teşhis edilip sebepleri ortadan kaldırılırsa kendiliğinden bile gerileyebilirler.
Lökoplaki (Lökoplazi) Nedir?
Lökoplakiler ağız içi, genital bölge ve anüs mukozasının bir tür doku bozulmasıdır. Bazı hastalarda kansere dönüşebilme ihtimali vardır. Bu yüzden mutlaka ciddiye alınması ve tedavi edilmesi gereken hastalıklardandır. Doğru bir yaklaşımla tedavileri mümkündür.
Tek başlarına bir hastalık olmaktan çok değişik hastalıkların veya tahriş gibi dış faktörlerin etkisiyle ile ortaya çıkan bir belirtidir. ‘Löko’ beyaz, ‘plazi’ çoğalarak büyüme anlamlarına gelmektedir. Böylece ‘lökoplaki’yi beyaz ya da beyazımsı mukoza plakları şeklinde anlayabiliriz.
Lökoplakiler en sık oral mukozada yani ağız mukozasında bunu takiben genital ve anal mukozada görülebilirler.
Lökoplaki Neden Olur?
Lökoplaki oluşumunda birçok farklı sebep rol oynayabilir. Başlıcaları aşağıda belirtilmiştir;
- Kronik mekanik travmalar;
- Yanak ısırma
- Dudak ısırma
- Kötü protezler
- Seyrek dişlerin karşı diş etine travması
- Tütün ürünleri kullanımı
- Sigara
- Nargile
- Puro
- Pipo
- Alkollü içecek kullanımı
- Bazı diş dolgu maddeleri
- Enfeksiyon hastalıkları
- Kronik Kandidiyazis (Bir tür mantar hastalığı)
- HIV
- Kronik diş eti iltihabı (Gingivitis)
- Kronik bademcik iltihabı (Tonsillit)
- Frengi (Sifiliz)
- Verem hastalığı (Tüberküloz)
- Bazı dermatolojik hastalıkların beraberinde
- Liken Planus
- Sedef hastalığı (Psoriasis)
- Alt dudakta çıkan Aktinik Keilitis hastalığı
- Ptiriyasis Rubra Plaris
- Genital mukozada Liken Skleroatrofikus
Lökoplaki Belirtileri Nelerdir?
Lökoplaki görüntüsü, dokunun su tutulumunun artışına bağlı porselenimsi beyaz renkte, parlak, alt dokulara sıkıca yapışık, keskin sınırlı bir plak şeklindedir. Bu plak kaldırılmaya çalışılırsa çok ağrı verir ve kanar. Yüzeyi sıklıkla ağımsı veya renkli (pigmentli) olabilir. Zaman zaman kalın veya kabarık kitleler görülebilir. Uzun zaman önce çıkan plaklarda çatlaklar ve ülserler oluşabilir.
Lökopaki plakları genellikle 1-3 cm arasındadır ancak bir damla büyüklüğünden 5-10 cm çapına kadar olabilir. Genellikle ağrı, kaşıntı gibi belirtiler yoktur. Bazı hastalarda yanma hissi olabilir.
Yerleşim yeri oral, genital ve anal mukozadır. Ağızda yerleştiğinde köşeleri sever. Diş etlerinde, dilde, dil altında, dudakta ve damakta bulunur. Ağız bölgesinde erkeklerde ve 40-50 yaşın üzerinde daha fazladır. Vulva ve genital mukoza tutulumu ise obez kadınlarda daha sıktır.
Lökoplakide Kanserleşme Riski Nedir?
Kanserleşme riski için %18’e kadar varabilen değişik oranlar bildirilmiştir. Genelde %5-10 arası kabul edilir. Kanserleşme için genellikle 1-20 yıllık bir gizli dönem gerekir.
Üzerlerinde çoğu kez bir tür cilt ve mukoza kanseri olan ‘Skuamöz Hücreli Karsinom’ gelişebilir. Bu kanserin başka vücut bölgelerine sıçrama (metastaz yapma) eğilimi yüksektir. Zeminde kırmızılık, kitlelerin gelişimi, yara oluşumu (ülserasyon) görülmesi kanserleşme belirtisi olabilir.
Oral Tüylü Lökoplaki Nedir?
Genellikle HIV hastalarında görülen ve Epsitein-Barr virüsü ile de ilişkili olabilen bir tür doku bozulmasıdır. Bu lezyon çoğunlukla oluklu veya tüylü görünen bir yamadan oluşmaktadır.
Hangi Hastalıklarla Karıştırılabilir?
Her hastada gerekmemekle beraber tanıdan emin olunamayan hastalarda biyopsi yapılır ve kesin tanı histopatolojik inceleme ile konur. Lökoplakinin en çok karıştırılabileceği ve ayrıcı tanısının yapılması gereken hastalıklar aşağıda belirtilmiştir;
- Lökokeratoz (iyi huylu bir lezyondur)
- Liken Planus
- Sedef hastalığı (Psoriasis)
- Diskoid Lupus Eritematozus
- Siğiller (Verrukalar)
- Skuamöz Hücreli Karsinom
Eritroplaki Nedir?
Eritroplaki ağız mukozasında görülen bir tür kanserin erken evresidir. ‘Lökoplaki’de plak rengi beyazımsı iken ‘Eritoplaki’de kırmızımsıdır ve ilerlemiş kansere dönme ihtimali çok yüksektir.
Ağızdaki Skuamöz Hücreli kanserlerin %95’i eritropilaki üzerinden gelişir. Sigara içme, tütün çiğneme, alkolizm kolaylaştırıcı etkenlerdir.
Dilde veya ağız mukozasının herhangi bir yerinde keskin sınırlı, kırmızı, kadifemsi bir plak şeklindedir. Erkeklerde üst damak, kadınlarda dilde sık görülür.
İki haftada kendiliğinden geçmeyen ve bir nedene bağlanamayan kırmızı plaklar biyopsi ile değerlendirilmelidir.
Lökoplaki Tedavisi Nasıldır?
Tedavide öncelikle yapılması gereken tetikleyici sebeplerin ortadan kaldırılmasıdır. Bu amaçla;
- Sigara ve her türlü tütün mamulü kullanılmamalı
- Alkollü içecekler bırakılmalı
- Mümkün olduğunca dişlerle ve diş etleri ile ilgili problemler giderilmeli
- Yanak ve dudak ısırma ya da emmeyi engelleyecek önlemler alınmalı. Gerekirse psikolojik yardım alınmalıdır
- İlaç kullanımları en aza indirilmeli
- Bölgesel ya da sistemik hastalıklar varsa tedavi edilmeli
- Tahriş edici olabilecek aşırı acı, ekşi, tuzlu ve sıcak yiyecekler tüketilmemelidir.
Yukarıdaki tavsiyeler yerine getirilirse lökoplakinin kendiliğinden gerileme şansı vardır. Özellikle ilk birkaç yıl içinde bu şans daha fazladır.
Eğer kendi kendine gerilemezse ya da kanserleşme eğilimi (displazi) varsa aşağıdaki tedavilerden birisi uygulanabilir.
- Cerrahi Tedavi
- Kriyoterapi
- Elektrokoter
- Radyofrekans Tedavisi
- Lazer Tedavileri
Özetlemek gerekirse; ağız, genital ve anal mukozada sonradan ortaya çıkan ve beyaz renkli plaklar şeklinde kendini belli eden oluşumlar ‘Lökoplaki’ ihtimalini akla getirmeli ve önemsenmelidir. Hastalığı oluşturma ihtimali olan ve yukarıda bahsedilen tetikleyici faktörler mümkün olduğunca erken dönemde ortadan kaldırılabilirse lökoplakinin ilerleyerek kökleşmesi ve kansere dönüşmesi engellenmiş olacaktır. Ancak bir şekilde ihmal edilip ilerlemişse de teşhis edildiğinde hastaya uygun şekilde yapılabilecek tedavilerle geriletilmesi ve yok edilmesi mümkündür.
