Halk arasında ‘yağlı egzama’ olarak da bilinen seboreik dermatit, sık görülen deri hastalıklarından biridir. Yetişkinlerde ve bebeklerde görülebilir. Saçlı deri, yüz ve gövde gibi yağ ve ter bezlerinin bolca bulunduğu bölgelere yerleşir. Sebep olduğu kızarıklık, kepeklenme, yağlı görünüm, kaşıntı ve sivilcelenme ile hastanın görünümünü, fonksiyonlarını ve psikolojisini olumsuz yönde etkileyebilir. Bulaşıcı değildir. Kronik ya da tekrarlayıcı olabilir. Tetikleyici unsurlar ortadan kaldırılmazsa daha da şiddetlenebilir. Ancak doğru bir yaklaşım ile Seboreik Dermatit kontrol altına alınabilir ve tedavi edilebilir.
Seboreik Dermatit Nedir?
Seboreik dermatit deride yağlanma, kepeklenme, bazen kuruluk, kaşıntı ve kızarıklık ile kendini gösteren bir deri iltihaplanmasıdır. Derinin yağ bezlerinin ürettiği salgıya bağlı oluşur.
Yerleşim bölgeleri yağ ve ter bezlerinin bol olduğu yerlerdir. Bu yağ ve ter bezlerinin artmış miktardaki salgıları derideki bakteriler ve mantarlar tarafından parçalanır. Bunun sonucunda iltihabi bir reaksiyon ortaya çıkar. Derinin en üst tabakası kalınlaşır. Genellikle yağlı, bazen kuru görünüm oluşur. Deride kızarıklık, yağlı görünüm, kepeklenme, pul pul dökülme, kaşıntı ve sivilcelenme oluşumuna sebep olur.
Baş bölgesinde saçlı derinin yanı sıra kaş ve sakal bölgelerine de yerleşebilir. Yüzde orta hattı sever. Diğer yerleştiği yerler göğüs orta bölgesi, koltuk altı, kasık, göbek çukuru gibi kıvrım bölgeleridir. Yerleşim yerlerine göre bazı görüntü farklılıkları oluşabilir ve farklı hastalıklarla karıştırılabilir.
En Sık Kimlerde Görülür?
Seboreik Dermatit yetişkinlerde ve bebeklerde görülür.
Yetişkinlerde görülen seboreik dermatit 15-20 yaş arasında görülebilmekle beraber en sık 20-50 yaş arasında rastlanır. Erkeklerde kadınlardan daha sık olarak ortaya çıkmaktadır.
Seboreik Dermatitin bebeklerde görülen tipine halk arasında ‘konak’ denmektedir. Bebekliğin ilk 1-2 ayında başlayıp 1 yaşa kadar devam edebilir. Bu yaştan sonra tedavi edilmese de kendiliğinden geriler. Nadiren 2 yaşa kadar bebeklerde rastlanabilir. Ancak bebeklerde görülen bu konak hastalığının fizyolojik (doğal) bir durum olduğu ve hastalık olmadığını söyleyenler de mevcuttur.
Seboreik Dermatit Neden Olur?
Seboreik Dermatit oluşumunda genetik bir yatkınlık vardır. Ancak kişiye bağlı ve sonradan ortaya çıkan tetikleyici faktörler hastalığın seyrini ve şiddetini etkiler. Bu tetikleyici sebepler aşağıda belirtilmiştir;
- Stres ve diğer psikolojik problemler
- Bağışıklığı baskılayan ilaçlar
- Vitamin ve mineral eksiklikleri
- Uzun süren yorgunluk ve uykusuzluklar
- Beslenme hataları ya da bozuklukları
- Mide bağırsak hastalıkları
- Metabolik hastalıklar
- Kalbe ait problemler
- Mikro damar hastalıkları
- Bazı kanser türleri
- Androjen hormon bozuklukları
- Hipofiz problemleri
- Parkinson hastalığı, depresyon gibi psikiyatrik ve nörolojik hastalıklar
- Alerjiye yatkın bünye
- AIDS
- Basınç değişikliği oluşturan atmosfer etkileri
- Ortam ısısı ve nemi
- İklim etkileri ve mevsimler
- Giyim hataları
- Çeşitli sebeplerle kullanılan ilaçlar
Seboreik Dermatit Belirtileri Nelerdir?
Yapışık yağlı kepekler ortaklık göstermekle beraber birbiriyle ilişkisi olmayan yetişkin ve bebeklik tipi Seboreik Dermatitin farklı belirtileri mevcuttur.
Yetişkin Tipi Seboreik Dermatit
‘Seboreik egzama’, ‘yağlı egzama’, ‘saç egzaması’ gibi isimlerle de anılan yetişkin tipi Seboreik Dermatit lezyonları yavaş gelişim göstererek kronikleşen bir tarzda seyreder. Bazı bölgeleri kuru, çoğu bölgeleri yağlı görünümdedir. Hastaların çoğunda kaşıntı oluşmaz.
Aşağıdaki bölgelere yerleşebilir;
- Saçlı deri
- Kaşlar
- Alın
- Göz kapağı kenarı
- Burun kenarı
- Yüzün orta bölgesi
- Sakal
- Kulak arkası
- Dış kulak yolu
- Boyun
- Göğüs ortası
- Sırt ortası (Kürek kemikleri arası)
- Kıvrım bölgeleri (Koltuk altı, göbek )
- Anogenital bölge (Makat ve genital bölge)
0,5-2 cm arasındaki kızarık lezyonlar üzerinde yağlı görünümde sarı kepeklenme gelişir. Kızarıklık soluktur. Seboreik Dermatitin kırmızı kepekli lezyonları yavaş bir gelişmeyle daha büyük plaklar haline dönerler. Bu plakların etrafında sivilce benzeri lezyonlar gelişir. Bunlar kıl ceplerinde seyrek ve düzensiz küçük püstüller (içi irinli sıvı dolu kabarcıklar) ve papüller (sert kabarcıklar) halinde görülür.
Tam gelişmiş Seboreik Dermatit lezyonları el ayası büyüklüğüne yakın olup kırmızı-kahverengi bir renk değişikliği ve bunun üzerinde yağlı, sarı kepekler şeklindedir. Bazı hastalarda ışığa karşı bir duyarlık da gelişebilir.
Bu sık karşılaşılan tablo dışında yerleşim yerlerine göre lezyonlar farklı görünümlerde olabilirler. Örneğin;
- Saçlı deride sınırları belirsiz kırmızı kepekli lezyonlar
- Alında taç biçiminde görünüm
- Pubiste (kasık tıraş bölgesi) taç biçiminde görünüm
- Sakal bölgesinde yağlı görünümdeki kırmızı kepekli lezyonlara eşlik eden sivilceler
- Ergenlik çağındakilerde ve kadınlarda kulak arkası lezyonları
- Yaşlılarda uzun süren dış kulak yolu iltihabı (seboreik otitis eksterna)
- Kol ve bacağın kıvrım bölgelerinde sınırları belirsiz, pembeden sarıya değişen renkte yağlı kepekli plaklar ve çevrelerinde papül (kabarıklık) ve veziküller (içi su dolu kabarcıklar)
Bebeklik Tipi Seboreik Dermatit
Genellikle bebekliğin ilk üç ayında başlar. Saçlı deride kalın, sarı, yağlı, yapışık kepeklerle kendini gösterir. Saç kaybı yapmaz. Saçlı derideki tipine halk arasında ‘konak’ denmektedir. Saçlı deri ile birlikte veya sonrasında kulak kıvrımları, yüz ve gövdede kızarık, yağlı görünümlü kepekler gelişebilir. Bebeklerde ayrıca boyun ve kol-bacağın kıvrım yerleri tutulabilir. Bebeklik tipi Seboreik Egzama genellikle bir yaş civarında geriler.
Bebeklerde ilk aylarda görülen bu seboreik dermatitin doğum sonrası yağ bezlerinin faaliyete geçmesi ile ilgili normal bir olay olduğu kabul edilmektedir. Bebeklik formunun erişkinlerdeki seboreik dermatit ile bir ilgisi yoktur.
Komplikasyonları Nelerdir?
Seboreik Dermatit önemsenmez ve tedavisi ihmal edilirse aşağıdaki komplikasyonlar oluşabilir;
Egzamatize Seboreik Dermatit: Hastalığın üzerine egzama eklenmesidir.
Sekonder (İkincil) Enfeksiyon: Bakterilerin ilavesi ile impetigo, çıban (fronkül), şirpence (karbonkül) ve yılancık hastalığı (erizipel) gibi enfeksiyonlar oluşabilir.
Eritrodermi: En nadir komplikasyondur. Birçok farklı sebeple ortaya çıkabilen vücudun yaygın, kırmızı ve kepekli bir görünüm almasıdır. Ölümcül seyredebilir ve mutlaka hastaneye yatırılarak tedavi edilmesi gerekir.
Hangi Hastalıklarla Karıştırılabilir?
Özellikle yağ ve ter bezlerinin yoğun çalıştığı bölgeleri seven Seboreik Dermatit birçok hastalıkla karıştırabilir. Yağ ve ter bezleriyle ilgili olmayan ve farklı sebeplerle ortaya çıkan bu hastalıklar aşağıda belirtilmiştir;
- Temas Egzaması (Kontakt Dermatit)
- Mikropların tetiklediği Egzamalar (Mikrobiyen Egzama)
- Atopik Dermatit
- Kundak Dermatiti (Napkin Dermatit)
- Sedef Benzeri Egzama (Egzama Psoriasiformis)
- Sedef Hastalığı (Psoriasis)
- Samyeli (Tinea Versicolor)
- Madalyon Hastalığı (Pityriasis Rosea)
- Yüzde Gül Hastalığı (Rosacea)
- Saçlı Deri Mantarı (Tinea Capitis)
- Gövde Mantarı (Tinea Corporis)
- Kasık Mantarı (Tinea İnguinalis)
- Kandidiyazis (Bir tür mantar hastalığı)
- İlaç alerjilerine bağlı deri döküntüleri
- Güneş ışığına hassasiyet sonucu gelişen dermatitler
- Ağız Çevresi (Perioral) Dermatit
- Pemfigus Eritematozus
Seboreik Dermatiti ile Sedef Arasındaki Fark Nedir?
Sedef hastalığının plakları keskin sınırlıdır. Kepekleri kalın ve kurudur. Beyaz-gümüşi renktedir. Kazındığında mum gibi dökülür ve plağın altında önce sıvı sonra kanama odakları görülür.
Seboreik dermatit plakları belirgin ya da flu kenarlıdır. Genellikle yağlı ve sırnaşık kepeği vardır. Sarımsı renktedir.
Seboreik Dermatit Tekrarlar mı?
Seboreik Dermatit yaz mevsimlerinde hafifleme ve kış mevsimlerinde şiddetlenme eğilimi gösterir. Kişisel faktörler de hastalığın seyrini etkiler. Olumsuz psikoloji, beslenme hataları, araya giren hastalıklar ve ilaç kullanımları Seboreik Dermatitte nüks ve alevlenmelere yol açabilir. Ancak buna rağmen tedaviye cevap veren ve kontrol altına alınabilen bir hastalıktır.
Tanısı Nasıl Konur?
Hastaların büyük bir kısmında dermatoloji uzmanının yaptığı deri muayenesi tanı koymak için yeterlidir. Kan tahlili yapılmasına veya deri kazıntısı ile mikroskobik incelemeye gerek yoktur. Nadiren ihtiyaç hissedilirse biyopsi ile histopatolojik olarak tanı kesinleştirilir.
Seboreik Dermatit Tedavisi Nasıldır?
Bebeklik ve Yetişkin Tip Seboreik Dermatit yağ bezleri ile ilgili olmaları sebebiyle benzer hastalıklarmış gibi görünebilir ancak oluşum mekanizmaları ve tedavi yaklaşımları açısından farklılıklar gösterirler. Bu yüzden tedavide ayrı ayrı bahsedilmeleri daha uygundur.
Bebeklik Tipi Seboreik Dermatit Tedavisi
Bebeklik tipi zararsız, geçici ve fizyolojik bir durum olduğundan basit önlemler yeterli olmaktadır. Zeytinyağı ya da bebe yağları ile masaj yapılarak 1-2 saat bekletmek ve sonrasında şampuanla yıkamak genellikle yeterli olabilir. Çok dirençli olan olgularda hafif etkili kortizonlu kremler kısa süreli uygulanabilir.
Yetişkinlerde Seboreik Dermatit Tedavisi
Seboreik Dermatit tedavisinde bir yandan hastaları rahatsız eden kaşıntı, kızarıklık, yağlanma, kepeklenme gibi belirtilere yönelik tedaviler yürütülürken diğer yandan aşağıdaki tetikleyici faktörler giderilmeye çalışılır;
- Beslenme hataları düzeltilmeli ve kişiye uygun bir beslenme rejimi uygulanmalıdır
- Eğer varsa mide-bağırsak hastalıkları, hormonal problemler, bölgesel enfeksiyon hastalıkları ya da kalp hastalığı gibi dahili hastalıklar tedavi edilmelidir
- Sekonder (ikincil) enfeksiyon oluşmuşsa öncelikle tedavi edilmelidir
- Psikolojik problemler mümkün olduğunca hafifletilmelidir
- Hijyen çok önemlidir, bu yüzden hastalar dermatoloji hekiminin tavsiyesi doğrultusunda düzenli yıkanmalıdır
- Sürtünmeyi engellemek için dar kıyafetler tercih edilmemelidir
- Sentetik kumaşlı kıyafetler giyilmemelidir
- Terleme azaltılmalı ve kışın çok sıcak tutan iç giysiler kullanmaktan kaçınılmalıdır
Tedavide aşağıda belirtilen ilaçların dermatoloji hekimi tarafından uygun görülen kombinasyonları kullanılabilir;
- Cilt bariyerine zarar vermeyen sabunlar
- Cilt yapısına uygun nemlendirici losyon ve kremler
- Çinko pirityon, selenyum sülfit, ketokonazol, asit salisilik, kükürt, katran içeren losyon ve şampuanlar
- Kortikosteroid ve antibiyotikli krem ve losyonlar
- Gereken durumlarda antibiyotikler ve antihistaminikler
Saçlı derinin Seboreik Dermatit tedavisinde hafif vakalar için yağlanmayı azaltan şampuanlar yeterli olabilmektedir. Şiddetli vakalarda kepekleri yumuşatmak amacıyla salisilik asitten faydalanılır. Ayrıca kortikosteroidli krem, losyonlar ve mantar önleyici ilaçlar kullanılabilir.
Saçlı deride kalın ve dirençli kepeklenme varsa zeytinyağı ile masaj yapılarak 1-2 saat bekletilebilir. Sonrasında hekimin tavsiye edeceği şampuanla saçlar yıkanır.
Yüz ve kıvrım bölgelerinde kortizonlu krem tercih edilecekse bunlar mutlaka hafif etkili olanlardan seçilmelidir.
Gövdede gerekirse orta etkili kortizonlu krem ve losyonlar kullanılabilir.
Kortizonlu ilaçların tipi, dozu ve süreleri çok önemlidir. Genellikle 7-10 gün civarında uygulanır. Mutlaka dermatoloji hekiminin tavsiyesine göre kullanılmalıdır.
Anlatılanlardan anlaşılabileceği gibi Seboreik Dermatit hem yetişkinler hem bebekler için önemli bir hastalıktır. Yetişkinlerde tedavisi ihmal edildiğinde hastanın hem psikolojisi hem günlük yaşantısı olumsuz etkilenebilir. Bebeklerde görülen ‘konak’ türü ise özellikle annenin moralini bozabilir. Bununla birlikte bebeklik tipinin tedavisi daha kolaydır. Ancak yetişkin tip Seboreik Dermatit, tetikleyici faktörlerin giderilmesi mümkün olmaz ise kronik seyirli ya da tekrarlayıcı olabilir. Bu yüzden altta yatan sebeplerle ilgili hastanın derinlemesine bilgilendirilmesi, sabırlı bir takip süreci ve çok iyi hasta hekim diyaloğu gereklidir. Bunlar sağlandığında tedavi sonuçları çok tatmin edici olur ve hastalığın tekrarlaması önlenebilir.
