Genellikle gövdeye yerleşen ve lekeli bir hastalık olan Tinea Vesicolor toplumda çok sık görülen bir mantar hastalığıdır. Tinea Vesicolor’un sebep olduğu lekeler hastanın moralini bozabilir, kendine güvenini azaltabilir ve cinsel yaşantısını olumsuz etkileyebilir. Tedavi edilmediğinde hem sayıca çoğalır hem de çapları genişleyerek vücut yüzeyine yayılırlar. Hastaya uygun bir yaklaşım ve sabırlı bir takip ile hastalığın kontrol altına alınarak tedavisi mümkündür.
Tinea Versicolor (Samyeli) nedir?
Tinea Versicolor derinin yüzeysel bir mantar hastalığıdır. Çok çeşitli renklerde olabilen deri seviyesindeki lekeler hastalığın temel belirtisidir. Gövde, kol, bacak, yüz, boyun ve kasık bölgelerine yerleşebilir. Nadiren kaşıntı da yapabilir.
Yetişkinlerde ve gençlerde daha sık görülen Tinea Versicolor çocuk ve yaşlı kimselerde az gözlenir. Dünyanın her tarafında rastlanmakla beraber en fazla sıcak ve nemli ülkelerde görülür. Nemli iklim ve sıcakla ilgisi olduğundan yaz aylarında artış kış aylarında azalma gösterir. Ülkemizdeki deri hastalıklarının arasındaki görülme sıklığı %2,5-3 kadardır.
Hastalığın diğer adı ‘Pityriasis Versicolor’dur. Bu isim ‘ince kepekli değişken renkli lekeler’ anlamına gelir. Halk arasında ‘Samyeli’ olarak bilinir.
Hastalığa sebep olan ‘Malassezia Furfur’ isimli bir mantardır. Bu mantar normal derideki flora mantarlarının terleme ya da diyabet gibi sebeplerle hastalık yapan hale dönüşümü sonucu oluşur.
Tinea Versicolor Neden Olur?
Hastalığı oluşturan mantarın gelişebilmesi için bazı hazırlayıcı ve tetikleyici faktörler gerekir. Bunlar aşağıda belirtilmiştir;
- Sıcak ve nemli iklim
- Aşırı terleme
- Alkollü içecekler
- Sigara
- Olumsuz hijyen koşulları
- Genetik yatkınlık
- Yağlı cilt yapısı
- Obezite
- Diyabet
- Cushing hastalığı
- Hipertiroidi
- Hormonal bozukluklar
- Ağır kronik hastalıklar
- Maligniteler (Kanser, Sarkom, Lenfoma vb.)
- Gebelik
- Vitamin eksiklikleri
- Beslenme bozukluğu
- Şiddetli yanıklar
- Bağışıklık yetmezliği
- Bağışıklığı baskılayan ilaçların kullanımı
- Uzun süreli ve yüksek doz kortikosteroid kullanımları
- Doğum kontrol hapı (Oral kontraseptif) kullanımı
Tinea Versicolor Bulaşıcı mıdır?
Genel olarak bulaşıcı olmadığı kabul edilmektedir. Ancak bu konuda farklı yorumlar da mevcuttur. Bulaşıcı olabileceğini düşünenler yakın temas, ortak havlu, çamaşır vb. kullanımı ile bulaşabileceğini söylemektedir. Bulaşarak hastalığın oluşması için kişide hastalığa yatkınlık olması ve diyabet, hipertiroidi, aşırı terleme gibi hazırlayıcı faktörlerin bulunması gereklidir.
Belirtileri Nelerdir?
Hastalığın deri belirtisi yüzeysel bir lekedir. Önce küçük başlayan lekeler zamanla büyürler ve çok büyük alanları kaplayabilirler. Birleşerek harita gibi şekiller çizerler. Genellikle büyük bir plağın çevresinde küçük lekeler mevcuttur. Lekelerin kenarları çoğunlukla belirgindir, bazen flu olabilir.
Bütün lekelerin üzerinde ince bir kepeklenme vardır. Sert bir cisimle lezyonların üzeri kazınırsa kepeklerin döküldüğü görülür. Bu görüntü, rendenin tahtaya sürtüldüğünde ortaya çıkan talaş veya yongalara benzetildiğinden bu duruma ‘talaş veya yonga fenomeni’ adı verilmiştir. Bu belirti Tinea Versicolor’un tanımlayıcı belirtisidir.
Çoğu vakada kaşıntı ve yanma hissi gibi sübjektif belirtiler görülmez ancak nadiren oluşabilir.
Hastalığın temel belirtisi olan lekelerin şekilleri, yerleşim yerleri ve renkleri aşağıdaki gibidir;
Lekerin Şekilleri
- Yuvarlak
- Oval
- Birleşen farklı büyüklükte
- Harita gibi düzensiz biçimli
Yerleşim Yeri
Hastalık en sık gövdede yerleşir. Lekelerin yerleşim yerleri aşağıdakilerden biri ya da birkaçı olabilir;
- Gövde
- Üst kol
- Üst bacak
- Kasık
- Yüz
- Boyun
- Kıvrım bölgeleri
Rengi
- Kahverengi
- Sütlü kahve rengi
- Beyaz
- Pembe
- Kırmızı
- Sarı
- Bej
- Deri renginde
Çocuklarda Tinea Versicolor Nasıldır?
Tinea Versicolor çocuklarda seyrek görülür. Ancak yetişkinlerin aksine lekelerin yerleşim yeri gövdeden ziyade yüz-boyun bölgesidir.
Tinea Versicolor ile Vitiligo Farkı Nedir?
Tinea versicolor renkleri deriden açık renkte (hipopigmante) olduğunda vitiligo lekeleri ile karıştırılabilir. Aradaki farklar aşağıda belirtilmiştir;
Renk: Vitiligoda lekeler porselenimsi parlak beyaz iken Tinea Versicolor’da mat beyazdır.
Kenar Özelliği: Vitiligo’da lekeler keskin kenarlıdır. Tinea Versicolor’da genellikle belirgin, nadiren flu kenarlıdır.
Yerleşim Yeri: Gövde, üst kol, üst bacak ve yüz bölgesi her iki hastalığın da yerleşebileceği bölgelerdir. Ancak el, ayak, ön kol ve diz altı bölgeleri sadece Vitiligo’nun yerleştiği bölgelerdir. Bu bölgelerde Tinea Versicolor görülmez. Diğer yandan göz çevresi ve genital bölge Vitiligo’nun daha sık yerleştiği bölgelerdendir.
Hangi Hastalıklarla Karıştırılabilir?
Tinea Versicolor lekeleri genellikle tipiktir ve tanıda zorluk çıkarmaz ancak bazen aşağıda belirtilen hastalıklarla karıştırılabilir;
- Vitiligo
- Tinea Corporis (Gövde Mantarı)
- Pityriasis Rosea (Madalyon Hastalığı)
- Pitryasis Alba
- Seboreik Dermatit
- Eritrazma
- Frengi (Sifiliz) ikinci dönem belirtileri
- Cüzzam (Lepra) Hastalığı
Tinea Versicolor Kendiliğinden Geçer mi?
Hastalığın büyük çoğunluğunda kendiliğinden geçmesi beklenmez. Tinea Versicolor’un tedavi edilmesi gerekir. Aksi taktirde zamanla deri yüzeyinde yayılarak çoğalır. Çok nadir olarak ısı ve nemin düşmesi gibi çevre şartlarının değişmesi ile gerileyebilir.
Tanısı Nasıl Konur?
Tanı için klinik görünüm, wood ışığı muayenesi ve direk mikroskobik inceleme ile etkenin saptanması yöntemlerinden faydalanılır.
Klinik Muayene Bulguları: Lekelerin rengi, yerleşim yeri, özellikleri tipiktir. Kazındıklarında görülen ince kepek dökülmesi (talaş fenomeni) ayırt edici özellikleridir. Tecrübeli bir dermatoloji hekimi için tanı koymada genellikle klinik muayene yeterli olabilir.
Direkt Mikroskobik İnceleme: Lekeler kazınarak lam-lamel arası preparat hazırlanır. Hastalığın etken mantarı olan ‘malassezia furfur’un mikroskopta saptanması ile tanı kesinleştirilir.
Wood Işığı İncelemesi: Lekeler wood ışığı altında incelenince sarımsı veya yeşilimsi sarı renkte bir ışıma (flöresans) verirer. Ancak flöresans vermeyen olguların da olabileceği unutulmamalıdır.
Tinea Versicolor Tedavisi Nasıldır?
Tedavide öncelikle yukarıda belirtilen hastalığı oluşturan sebepler ortadan kaldırılmaya çalışılır. Bununla birlikte belirtileri gidermeye yönelik dıştan uygulanan ilaçlar ve ağız yoluyla verilen haplar kullanılır.
Dıştan (harici) uygulanan ilaçlar;
- Antifungal kremler
- Selenyum sülfit, çinko pirityon, ketokanzol içeren antifungal şampuanlar
Antifungal haplar;
- Flukonazol
- İtrakonazol
- Terbinafin
İlaçlar dermatoloji hekimi kontrolünde ve yeterli süre kullanılmalıdır. Hastalığın tekrarlamasını engellemek ve tedaviyi hızlandırmak için hastaya çamaşır ve çarşafların kaynatılması ve ütülenmesi tavsiye edilir.
Ağız yoluyla hap kullanılacak hastalarda karaciğer, böbrek ve kan rahatsızlığı olmadığından emin olmak için hekim tedavi öncesi ve sırasında laboratuvar tetkiklerine ihtiyaç duyabilir. Bu kontrolleri aksatmamak gerekir.
Tekrarlaması Nasıl Engellenebilir?
Tinea Versicolor’un tekrarlamasını engellemek için aşağıdakiler tavsiye edilebilir;
- Aşırı terleme, obezite, diyabet gibi hazırlayıcı ve tetikleyici faktörlerin giderilmesi
- Çamaşırların ve çarşafların kaynatılması ve ütülenmesi
- Antifungal şampuanlarla belli aralıklarla yıkanılması
Tedavi ile Deri Rengi Hemen Düzelir mi?
Lekelerin rengi sütlü kahve ya da kırmızı tonlarda olursa renk düzelmesi birkaç ay gibi kısa bir sürede gerçekleşir. Ancak normal deriden açık lekeler olduğunda Tinea Versicolor tedavi edilse de hasta derinin normal deri ile aynı renge ulaşması aylarca hatta 1 yıl sürebilir.
Özetlersek; Tinea Versicolor görünümüyle hastanın psikolojini olumsuz etkilemesi ve tedavi edilmediğinde deri üzerinde yayılma eğilimi göstermesi sebebiyle önemli ve sık görülen bir mantar hastalığıdır. Hastalığı oluşturan sebepler mevcut oldukça geçse de defalarca tekrarlayabilir. Ancak hastaya uygun olan ilaçlar, tavsiyeler ve sabırlı bir takip ile Tinea Versicolor tedavisi mümkündür.
